41 (282)

Samodzielne stawienie czoła tej pracy byłoby wymaganiem ponad siły dziewczynki i prawdopodobnie szybko by od niej odstąpiła, zauważając jednocześnie niezadowolenie matki z rezultatu.

W przykładzie tym przede wszystkim pięć czynników przyczyniło się do uwieńczonego sukcesem działania dziecka:

a)    Dziewczynka była zmotywowana do pomocy, chciała szybko zakończyć swoją pracę, ponieważ cieszyła się na jak najszybsze wyjście do cyrku.

b)    Zadanie, które miała wykonać, odpowiadało jej kompetencjom i nie było ani zbyt trudnym, ani też zbyt łatwym wyzwaniem.

c)    Matka i córka ustaliły wspólnie w partnerskim dialogu warunki pomocy (matka pomoże córce, a następnie Sabina miała pomóc matce).

d)    Dziecko samo wybrało sobie zadanie.

e)    Matka wierzyła w siły dziecka i w to, że poradzi sobie ono z wybranym zadaniem oraz wspierała je w jego realizacji.

Podczas procesu rozwoju dziecka do autonomii zachowanie rodziców lub też innych dorosłych osób, ważnych w życiu dziecka, pełni znaczące zadanie.

• Czy będą one popierały coraz silniejsze pragnienie samodzielności u dziecka? A może będą mu odbierały odwagę, a tym samym ograniczały jego próby poznawania świata i uczestniczenia w jego życiu?

W pewnej powieści, której autorką jest pisarka z Nikaragui - Gio-conda Belli, opisana została wzrastająca samodzielność trzyletniej dziewczynki, wewnętrzne zmagania matki z uniezależnianiem się córki i porada mądrej kobiety: ¹

Zofii nie pozostaje nic innego, jak zaakceptować to, że ciekawości Flavii nic nie jest w stanie zahamować. A podczas gdy dziecko odkrywa świat, również ona przeżywa momenty przebłysków świadomości, w których jasne staje się dla niej, że życie wkrótce wyznaczy granice nawet jej wymuszonemu macierzyństwu”. ²

Od ponad 1500 lat Talmud - kompendium żydowskich praw i opowiadań - uczy nas, że jest pięć rzeczy, które rodzice powinni przekazać swoim dzieciom. Piąte prawo brzmi: „rodzice powinni nauczyć swoje dziecko pływać”. Pływanie jako metafora życia? Tak, z pewnością również to, ale przede wszystkim orędzie do rodziców, ponieważ kto nauczy swoje dzieci pływać, ten musi wiedzieć, jak długo musi przytrzymywać dziecko oraz kiedy nadchodzi czas, by wypuścić je ze swoich rąk.

W odniesieniu do naszej metafory „naukę pływania” można by równie dobrze zastąpić „nauką latania”. Zarówno w jednym, jak i w drugim przypadku trzeba samemu opanować daną umiejętność albo też chcieć się tego nauczyć poprzez towarzyszenie innym, wspieranie ich lub też stanowienie dla nich przykładu.

Umiejętności, które zależne są od silnej woli dziecka i jego prób „latania” oraz które służą kompetentnemu stawianiu czoła światu, niestety są zbyt mało wspierane w licznych systemach odniesienia w naszym społeczeństwie. Zajmę się tym w kolejnym rozdziale.

4.4. Spirala obaw przed rozwojem albo skutki nadopiekuńczości i zaniedbania.

— 83 —

1

„Jej niezależność staje się najukochańszą zabawką Flavii. Im mocniej jej stopy stoją na ziemi, tym mniej waha się przed próbami oddalenia się od dorosłych i badania świata ogrodu, który jest dla niej bezgranicznym uniwersum wspaniałych liści, czerwonych kwiatów i ekscytujących lasów. - Pozwól jej spokojnie odkrywać świat - mówi Xintal, widząc, że Zofia wpada w panikę podczas każdej, najkrótszej choćby wyprawy swojej córki. - Już wystarczająco długo trzymałaś ją w jej kokonie, jak jedwabnika. Teraz stał się z niej motyl. Nadszedł już czas, abyś pokazała swojej córce świat, a nie tylko swój strach.

2

Nadopiekuńczość i zależność

Kiedy dorośli przyjmują nadopiekuńczą i przesadnie troskliwą postawę wobec działań dziecka, wtedy jego dziecięce dążenie do osiągnięcia samodzielności w pierwszych latach życia szybko osłabnie. Zamiast tego zacznie pojawiać się zależność, która najpóźniej w momencie koniecznego oderwania od domu rodzicielskiego do przedszkola, a potem do szkoły okaże się poważną przeszkodą w uzyskaniu autonomii. Nadopiekuńczość może - podobnie jak zaniedbanie - prowadzić do rzucających się w oczy zachowań, wzbranianiu się przed wszelkimi wysił-