41 (307)

takie działania i decyzje podjąć). „(...) Habitus i struktury ofert na rynku acy wywierają wpływ na horyzonty działania, są także wzajemnie po-wi4^zane’ b°^w*^{em s}P°^sób postrzegania tego, co jest dostępne i odpowiednie, zaważy na decyzjach, oferty są zaś jednocześnie subiektywne i obiektywne. Schematy przesiewają informacje i dlatego horyzonty działania zarówno ograniczają nasz światopogląd i wybór możliwy w jego obrębie, jak uaktywniają je” (tamże, s. 402). Dlatego też np. obiektywna dostępność posad dla kobiet w obrębie tzw. „męskich” profesji nie ma w zasadzie znaczenia dla faktycznych wyborów kobiet, które nie postrzegają tych zawodów jako odpowiednich dla swojej płci. „(...) Horyzonty działania składają się z segmentów - nigdy nie bierze się pod uwagę całej istniejącej gamy możliwości edukacji lub pracy (...) segmenty te są płynne i zachodzą na siebie” (tamże, s. 402). Zjawiska owej segmentacji mają związek z takimi czynnikami, jak klasa społeczna, płeć, wiek jednostki czy jej pochodzenie etniczne. Generalizując, pole potencjalnych wyborów uzależnione jest od horyzontu działania jednostki (nigdy nie dostrzegamy i nie bierzemy pod uwagę wszystkich potencjalnych ofert edukacji i pracy). Z kolei horyzont ten uzależniony jest od orientacji i postaw danej osoby z jednej strony oraz od charakterystyki zewnętrznego rynku pracy - z drugiej. Czynniki te nie istnieją niezależnie, można je jedynie analizować łącznie. W obrębie swoich horyzontów działania ludzie podejmują decyzje, które są pragmatycznie racjonalne, mimo że często podejmowane w sposób odmienny od preferowanego w aktualnej retoryce społeczno-politycznej, także pod wpływem emocji, decyzje, które wreszcie często polegają na przyjęciu pewnej możliwości, a nie wyborze jednej z wielu. Pragmatycznie racjonalne decyzje, w kategoriach formalnych nie są ani racjonalne ani irracjonalne.

Zdaniem Guicharda zaś społeczeństwo przyczynia się do tego, że obiektywne systemy klasyfikacji wiedzy o świecie stają się schematami kognitywnymi poszczególnych jednostek, „(...) determinuje też »ofertę tożsamościową«, która organizuje się w umyśle każdego w formie kognitywnych ram tożsamości⁷ (...) Stabilność lub chwiejność/elastyczność tożsamości zależy przede wszystkim od rozwoju konkretnego społeczeństwa (stopień dywersyfikacji oferty tożsamościowej zmienia się w zależności od społeczeństwa), stopnia integracji różnych dziedzin kosmosu społecznego (a stąd też różnych ram tożsamości) i różnorodności skon-

' W tekście Procesualne ramy i formy tożsamości a praktyka poradnicza (2001) Gui-ard definiuje ramy tożsamościowe jako kognitywne wyobrażenia (nieuświadamiane Pośrednio) umożliwiające umiejscowienie innych i samego siebie w stosunku do in-•^c • ,,(...) Niektóre z tych ram mogą mieć charakter bardziej ogólny niż inne lub też 8aln_e"°^{Waile wcze}^ⁿi^eJ* niektóre są bardziej centralne lub być może bardziej uniwer-

41