41 (369)

Bł.fcDY

ZAPISl’

•2YKOWE

FRAZEOLOOICZNF

Zaczynamy od czytania

Prace przygotowawcze rozpoczynamy od sięgnięcia do opracowań objaśniających najważniejsze pojęcia. Ich definicje wypisujemy na fiszkach, czyli pojedynczych kartkach papieru. Przygotowując wypowiedź lub prezentację multimedialną, wykorzystamy te notatki. Wtedy okaże się, jaką zaletą jest ich luźna forma. Wiele razy będziemy je bowiem przekładać, zmieniając koncepcję lub uktad kompozycyjny.

Sięgamy zatem do najważniejszych publikacji z zakresu kultury języka:

1.    Nowy słownik poprawnej polszczyzny red. A. Markowski, Warszawa 2002.

2.    Nowy słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 2002.

3.    Język polski. Poradnik Profesora Andrzeja Markowskiego red. M. Grudnik-Zwolińska, Warszawa 2003.

Proponowane opracowania należą do nowości wydawniczych. Można wykorzystać także publikacje starsze lub podręczniki szkolne, np.:

1.    Słownik poprawnej polszczyzny red. W. Doroszewski, Warszawa 1995.

2.    Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak. Warszawa 1978.

3.    D. Buttler, H. Kurkowska. H. Satkiewicz, Kultura języka polskiego 1.1, Warszawa 1971.

4.    A. Gis, J. Kaniewski. Moja polszczyzna Poznań 2002, ss. 168-172 (rozdział Poprawność językowa i kultura języka).

Poszukujemy zatem definicji najważniejszych pojęć:

Poprawność językowa - posługiwanie się językiem zgodnie z normą.

Norma:

1.    - zbiór jednostek językowych i społecznie zaaprobowanych reguł ich tączenia (norma użytkowa, uzus):

2.    - zbiór reguł posługiwania się jednostkami językowymi, sformułowanych i skodyfikowanych przez językoznawców w postaci słowników i podręczników do gramatyki (norma skodyfikowana). Błąd - odstępstwo od normy skodyfikowanej, wzorcowej, pojawiające się w oficjalnej odmianie języka.

Usterka - odstępstwo od normy skodyfikowanej mieszczące się jednak w szerszym znacznie pojęciu normy użytkowej, niedopuszczalne w odmianie oficjalnej języka i niewskazane w odmianie nieoficjalnej (choć czasem stosowane).

Klasyfikacja btędów językowych według A. Markowskiego:

Ta część przygotowań ma ogromne znaczenie: wszystkie definicje i wykresy będą stanowity wstępną część prezentacji. Ich zebranie pozwoli ponadto

Kł.ASYFIKAt JA Rł.pDóW JĘZYKOWYCH WMOł.KJ \. M \KKOWSklEGO:

Bl.Et)V JĘZYKOWE

WIWNETRZNO.

STYL! STYCZNE

FONETYCZNE

SŁOWNIKOWI

SI.OWOTWORCZF

SKŁADNIOWE { ILŁKSYJM

POPRAWNOŚĆ W Y M O W y

l fonetyczna^ wia/.esit i. akocmowaniciu i wyraźną, ale hu: (tticsuriiui: jjupntwną wymów;; jtlusck «ruj: spółgłoskowych

Futtx>l jtyr spaniał*, alr tri jrs bc^łenm - Koman Kołtoń; Przrszszrhł bramkę Roman Kołtoń Barw pnetójme mierził Rur. ~ Roman Kołtoń.

przypomnieć sobie i uporządkować wiedzę z zakresu kultury języka i będzie podstawą wyboru przykładów do opracowania.

Ile, skąd, jak - zbieranie materiału do analizy

Tematy językowe opierają się na analizie języka żywego

aktualnego, z codziennej rzeczywistości. Potrzebna jest kartka, dtugopis i wyczulone ucho badacza.

Przydatny bywa dyktafon (ale nie jest konieczny). Na fiszkach zapisujemy wszystkie zjawiska językowe, które bud nasze zainteresowanie. Btędy v powiedziach komentatorów w] my, oglądając mecze, zawody sportowe wypowiedzi w programach telewizyjnych czy na forach internetowych. Trudniej będzie znaleźć je w czasopismach sportowych, ponieważ teksty publikowane zazwyczaj są poddawane redakcji i korekcie Btędy najłatwiej znajdziecie w tekstach mówionych -są one tak liczne i tak różi rodne, że proces zbierania materiału badawczego na pewno nie potrwa długo.

Materiał musi być obszerny, aby na jego pod stawie można było dokonać Spisujemy zatem wszystko, nasze wątpliwości. Każdą fiszkę opatrujemy metryczką z datą, autorem wypowiedzi, a jeśli to potrzebne - także opisem sytuacji, w której dane stówa zostaty wypowiedziane.

Należałoby zebrać okoto 100 fiszek. Skąd ta liczba? Korzystając z klasyfikacji Markowskiego, będziemy poszukiwać błędów aż 9 typów: ortograficznych. interpunkcyjnych, stylistycznych, fonetycznych, fleksyjnych, składniowych, słownikowych, frazeologicznych i słowotwórczych. Jeśli skupimy się na tekstach mówionych, możemy zrezygnować z analizy btędów zapisu (czyli ortograficznych i interpunkcyjnych). Pamiętajmy, że im większa próba badawcza, tym bardziej miarodajne wnioski.

Wszystkich zgromadzonych fiszek oczywiście nie wykorzystamy podczas prezentacji. Nie jesteśmy w stanie przytoczyć nawet potowy materiału. Ta liczba notatek potrzebna nam będzie do dokonania uogólnień i opracowania wniosków. Już zwykte zsumowanie liczby btędów danego typu i przeliczenie ich na procenty zwiększa wiarygodność pracy. Dowiemy się, które btędy popetniane są najczęściej, a które pojawiają się sporadycznie. Do opracowania prezentacji maturalnej wykorzystamy najciekawsze próbki. Omówimy najwyżej dwa lub trzy przykłady danego typu btędów. Częstotliwość występowania błędów można pokazać, konstruując tabelę lub wykres Wszelkie rozwiązania graficzne stanowią ciekawą alternatywę dla suchego wywodu. Umieszczone wśród materiałów pomocniczych są niezwykle przydatne.