42 43 (10)

prowadzących do opracowania baterii testowej znanej pod nazwą Lu-ria-Nebraska Neuropsychological Battery, której omówienie i zestaw zadań testowych znajduje się w pracy Michała Steudena i Zenomeny Płużek (1992). Przykłady wielu zadań diagnostycznych stosowanych przez Łurię występują również w zestawie opublikowanym przez Włodzimierza Łuckiego (1995).

Poglądy psychometryczne

na przykładzie Bostońskiego Testu do Diagnozy Afazji

Boston Dignostic Aphasia Examination (BDAE; Goodglass i Kapłan, 1972) obejmuje zadania odnoszące się bezpośrednio do czynności językowych, zorganizowane w następujących kategoriach:

-    rozmowa i opowiadanie,

-    rozumienie mowy,

-    ekspresja oralna (to kategoria, w skład której wchodzą próby dotyczące: sprawności aparatu artykulacyjnego w odniesieniu do materiału niewerbalnego i werbalnego, wypowiadania zautomatyzowanych ciągów słownych, powtarzania słów, zwrotów i zdań, czytania słów, nazywania w odpowiedzi na pytania i nazywania widzianych desyg-natów, fluencji słownej oraz odczytywania zwrotów i zdań),

-    rozumienie tekstów pisanych - pisanie.

W części badania w zakresie rozumienia movyy znalazły się następujące typy zadań (przytoczone ż przykładami w celu porównania z propozycją Aleksandra Łurii):

-    różnicowanie słów badane poprzez wskazywanie desygnatów przedstawionych na dwu kolejno eksponowanych planszach, z których każda prezentowała po 6 przedmiotów z trzech kategorii semantycznych, np.: na planszy nr 2 z przedmiotami, literami i figurami geometrycznymi w ostatniej z wymienionych kategorii znalazły się: koło, spirala, kwadrat, trójkąt, stożek i gwiazda,

-    rozpoznawanie części ciała, tzn. wskazywanie ich na sobie wg nazwy wypowiadanej przez badającego niezależnie od strony, a następnie z uwzględnieniem lewej i prawej strony ciała, np.: proszę pokazać prawy przegub, lewy kciuk,

-    wykonanie poleceń o wzrastającej liczbie członów od 1 (proszę pokazać pięść) do 5 (proszę klepnąć każde ramię dwa razy dwoma palcami z zamkniętymi oczami),

- złożony materiał językowy, ten typ zadań dzieli się na dwa pod-typy: po pierwsze są to cztery zestawy po dwa pytania wymagające odpowiedzi twierdzącej lub przeczącej (np.: czy woda przesiąka przez dobre gumowce? czy dobre gumowce chronią przed wodą?), przy czym pytania łącznie z tych czterech zestawów podaje się w porządku losowym, po drugie są to cztery teksty o zróżnicowanej złożoności treściowej połączone z czterema pytaniami typu rozstrzygnięcia, np.: drugi z kolei tekst przedstawia trudności żołnierza przy realizacji czeku w banku, ponieważ jako trębacz sygnału na pobudkę nie miał w jednostce przyjaciela, który potwierdziłby jego tożsamość. Tekst o przytoczonej treści łączy się z następującymi pytaniami: czy czek żołnierza został zrealizowany natychmiast? czy żołnierz miał jakiegoś przyjaciela ze sobą? czy kasjer widział przeszkodę w zrealizowaniu czeku? czy żołnierz miał trudności ze znalezieniem przyjaciół?

Zestaw zdań testowych uzupełnia 16 plansz z materiałem graficznym i językowym oraz zbiór kategorii stanowiących wprowadzenie do badania testowego, a dotyczących: danych personalnych, historii choroby, neurologicznych danych lokalizacyjnych (np.: hemianopsja, hemiplegia) i ewentualnie danych o operacji neurochirurgicznej).

Specyfika stosunku psychometrycznego w przypadku omawiane metody diagnostycznej zawiera się w charakterystykach wspólnycl dla większości metod, do których należą:

-    ściśle określony materiał testowy i instrukcje jego stosowania,

-    równie ściśle określona sekwencyjna organizacja badania,

-    dopuszczalne czasy latencji,

-    kategorie reakcji błędnych (w niniejszym przypadku są to np.: rodzaje parafazji, czy rodzaje zniekształceń artykulacyjnych).

Ponadto należy mówić o charakterystykach psychometryczn

swoistych .dla, tej metody, a mianowicie:

-    6-punktowej skali głębokości afazji, gdzie punkt 0 oznacza zniesienie mowy ekspresyjnej i rozumienia, a punkt 5 - trudności minimalne i bardziej widoczne dla pacjenta (subiektywne) niż dla jego rozmówcy,

-    skali profilowej afatycznych zaburzeń mowy, wyznaczonej na podstawie oceny linii melodycznej wypowiedzi, długości frazy, sprawności artykulacyjnej (na poziomie głoski i sylaby), repertuaru form gramatycznych w mowie ekspresyjnej, występowania parafazji,

43