346 (5)

14.93. Co to są materiały magnetycznie miękkie?

Dawniej stosowno technicznie czyste żelazo, ale obecnie nie spełnia ono wymagań współczesnej techniki. Materiały magnetycznie miękkie dzieli się na dwie grupy: blachy elektrotechniczne ze stali krzemowej (prądnicowe i transformatorowe) oraz permalloye. Blachy prądnicowe zawierają poniżej 0,08% C i 0,4+3,4% Si, a transformatorowe 2,8+4,2% Si. Blachy po walcowaniu poddaje się wyżarzaniu odwęglającemu, przy czym proces technologiczny jest prowadzony tak, aby uzyskać możliwie doskonałą teksturę Gossa ({110}(100)). Ważny jest odpowiedni skład (mała zawartość węgla oraz wtrąceń tlenkowych i siarczkowych i ich koagulacja) oraz odpowiednie połączenie zabiegów walcowania na gorąco i na zimno oraz obróbki cieplnej mającej na celu odwęglenie, wywołanie rozrostu ziarna i tekstury.

Permalloye są stopami Fe-Ni, np. 36% Ni i 64% Fe lub 78% Ni i 22% Fe albo supermalloy o składzie 79% Ni, 16%Fe i 5% Mo.

14.94. Co to są stale magnetycznie twarde?

Są to stopy na osnowie żelaza przeznaczone do wytwarzania magnesów trwałych. Wskaźnikiem jakości tych materiałów jest wielkość (BH)max, która jest tym większa, im szersza i wyższa jest pętla histerezy magnetycznej. Najprostszym, ale też najgorszym, jest stal węglowa o zawartości ok. 0,7% C zahartowana na mar-tenzyt. Wprowadzenie pierwiastków stopowych: wolframu (6%), chromu (5,5+10%) i kobaltu (6+16%) zwiększa koercję. Zgodnie z PN wytwarzane są trzy stale stopowe magnetycznie twarde o oznaczeniach: W6, H6K6 i H9K15M2, dla których (BH)_mas wynosi 2300+5170 J/m³. Zalecana obróbka cieplna polega na nagrzaniu do temp. 1000+1200°C i studzeniu na powietrzu lub w wodzie, w zależności od rodzaju stopu. Jest też wprowadzany stop Fe-Cr--Co o nazwie crowac, zastępujący magnesy alnico, mający jednak mniejszą od nich koercję.

14.95. Co to są stopy magnetycznie twarde?

Są to stopy bezwęglowe nie zawierające żelaza lub zawierające je w niewielkich ilościach. Należy tu wymienić stopy typu alnico (Al-Ni-Co) o składzie: 20+30% Ni, 10+15% Al, ok. 20% Co, 3+4%

Cu i ewentualnie 5% Ti, reszta żelazo. Wartość (BH)mu tych stopów jest ok. 10 razy większa niż stali węglowych. Stopy alnico są twarde i kruche, co powoduje, że magnesy wykonuje się przez odlewanie lub spiekanie. Własności magnesów można dodatkowo poprawić, stosując kierunkową krystalizację w gradiencie tempo- i

346