43

losy. Wypełnia zarazem ważne funkcje w ramach społeczeństwa globalnego, w zakresie jego reprodukcji biologicznej oraz w dziedzinie socjalizacji jednostek i ich przygotowania do życia i działań w zmieniającym się szybko społeczeństwie. Jeśli funkcjonowanie rodzin, ich kondycja pogarsza się, odbija się to ujemnie na funkcjonowaniu i losach zarówno jednostek jak i społeczeństwa. W interesie więc jednostek i społeczeństwa leży prawidłowe funkcjonowanie rodzin oraz tworzenie warunków dla prawidłowego ich funkcjonowania.

Rodzina w swoim zintegrowanym uniwersalizmie społecznego i psychospołecznego funkcjonowania jest - jak dotychczas - nie do zastąpienia i nie sposób sobie wyobrazić jej nieobecności w społeczeństwie lub katastrofalnych efektów jej krańcowej patologizacji, gdyby takowa miała nastąpić w okresie dalszego rozwoju cywilizacji postindustrialnej. Ludzkość nie wypracowała dotychczas innej instytucji, która by mogła skutecznie zastąpić rodzinę i nie wiadomo, czy uda się to w przyszłości. Podkreślić należy ogromną modelową eufunkcjonalność rodziny w stosunku do społeczeństwa i jednostki - mimo to, że może ona stwarzać jednostce i społeczeństwu problemy, zwłaszcza wówczas, gdy jej funkcjonowanie ulega zakłóceniu. Wówczas może być ona również źródłem bólu i nieszczęść. Trzeba więc rodzinę chronić i wspierać. Sprecyzowanie tego jak współcześnie to czynić wymaga oddzielnego, obszernego omówienia.

Niniejszy artykuł jest zresztą pierwszym szkicem podjętej problematyki, próbą wstępnego zarysowania jakże ważnych społecznie zagadnień. W świetle zjawisk wywołanych przez cywilizację postindustrialną niektóre problemy związane z rolą i wartością rodziny zarysowują się ze szczególną ostrością. Istnieje więc potrzeba kontynuacji podjętych tu analiz i rozważań.

Pytania

1.    Jakie przemiany społeczeństwa i cywilizacji modelują współczesną rodzinę?

2.    Proszę określić wzajemne relacje jednostki i rodziny.

3.    Proszę omówić funkcje rodziny zaznaczając kierunki ich przeobrażeń.

Bibliografia

B.N. Adams, T. Weirath, (red.), Readings On The Soeiology ofTIie Family, Chicago 1971.

Adamski, Socjologia małżeństwa i rodziny. Warszawa 1982.

.P. Atkinson, S.P. Blackwelder, Fathering in The 20tli Century, .Journal of Marriage and The Family” 1993, no 4.

D. Bell, The Corning of Posl-lndusirial Society, USA 1976.

\

R.R. Clayton, Family, Marriage and Social Change, Toronto 1979.

RH. Chombart de Lauwe, Rodzina, wychowanie i sprzeczności cywilizacji przemysłowej, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1971, nr 4.

K. Davis, Contemporary Marriage. Comparative Perspectise on a Changing Insti-tution, New York 1985.

Family Mobility in Our Dynamie Society, Iowa State 1965.

M.A. Fine, D.R. Fine, An Esamination and Evctluation of Recenl Changes in Disorcc Laws in Five Western Countries. Tlie Critical Role of Valttes, .Journal of Marriage and The Family” 1994, no 2.

J.K. Galbraith, Społec zeństwo dobrobytu. Państwo przemysłowe. Warszawa 1973.

F. Goldscheider, Whose Nest? A Two-Generational View of Leasing Home Ditring 1980 s, .Journal of Marriage and The Family" 1993, no 4.

WJ. Goode, World Revolulion and Family Patterns, Glencoe 1963.

P.B. Horton, Ch.L. Hunt, Sociology, New York 1980.

M. Jarosz, Dezorganizacja w rodzinie i społeczeństwie. Warszawa 1987.

W.F. Kenkel, The Family in Perspcclise, New York 1964.

W.M. Kepliart, D. Jedlicka, The Family. Society and Indywidua!. New York 1988. W. Kornblum, Sociology in Changing World, Chicago 1991.

A. Krzemiński, Wszyscy stajemy się zombies. (Omówienie książki U. i W. Eicke, „Dzieci telewizyjne” wydanej w Niemczech), „Polityka" 1994, nr 35.

J.T. Landis, The Family and Social Change: a Positire View, w: S.M. Farber. P. Mustrecki, R.H.S. Wilson, The Fantilys Research for Sitrvival. New York 1965.

R.    Liljenstróm, Roles in transition, Stockholm 1978.

M. Mitterauer, R. Siedler, The European Family, Oxford 1983.

J. Mogey, Family and Community in Urban-lndustrial Society W: H.T. Christensen (red), Handbook of Marriage and The Family, Chicago 1964.

W.F. Ogburn, M.F. Nimkoff, Technology and tlie Changing Family 1965 J. Piotrowski, Praca zawodowa kobiety a rodzina, Warszawa 1963.

H. Radwan, Marriage, Family and Society. New York 1865.

E. Rosset, Rozwody, Warszawa 1986.

S.    Stack, The Effect of Geographic Mobility on Premarital Sex, „Journal of Marriage

and The Family” 1994, no I.

S.K. Steinmetz, S. Clavan, K.F. Stein, Marriage and Family Rcalities. Hiśtorical and Contemporary Perspectives, New York 1990.

J. Turowski, Teoria indywidualizacji rodziny malej i autonomizacja jednostki w* świetle badań socjologicznych, „Studia Socjologiczne” 1972. nr 3.

Z. Tyszka (red.), Analiza przemian wybranych kategorii rodzin polskich, Poznań 1990c.

-    (red.). Analiza wybranych funkcji rodzin wielkomiejskich, Poznań I990b.

-    Badania Instytutu Socjologii UAM dotyczące rodzinnych uwarunkowań przestępczości. w: Z. Tyszka (red.), „Współczesne rodziny polskie w świetle aktualnych badań”, Poznań 1976.

-    (red.). Poznańska szkoła badań nad rodziną, Poznań I990a.

-    Przeobrażenia rodziny robotniczej te warunkach uprzemysłowienia i urbanizacji, Warszawa 1970.

-    Rodzina a zakład pracy. Warszawa 1971. wyd. II 1972.