444 (22)

444

IX. Onomastyka

i obiekty komunikacyjne (aleje* ulice, estakady* drogi, mosty, lotniska, dworce oraz stacje kolejowe i autobusowe, stacje benzynowe, przystanie, porty, nabrzeża, skrzyżowania. place, ronda itp.), 3) niezabudowane obszary zielone (lasy miejskie, parki, skwery, ogrody zoologiczne i botaniczne, ogródki działkowe, także np. pola, łąki, wyspy, półwyspy itp.)* 4) budowle (w szerokim tego słowa znaczeniu) i miejsca wydzielone (kościoły, domy mieszkalne, wieżowce, hotele, koszary, zakłady przemysłowe, obiekty handlowe, targowiska, uczelnie, szkoły, muzea, biblioteki, domy kultury, teatry, kina, szpitale, bramy, baszty, forty, pomniki, fontanny, hale sportowe, stadiony, kluby żeglarskie, kryte pływalnie, stoki narciarskie itp.), 5) cmentarze, 6) obiekty wodne (rzeki, strumienie, rowy, jeziora, stawy, sztuczne zbiorniki wodne, bagna itp.)¹.

W obrębie aglomeracji miejskiej Poznania występują obiekty miejskie, ale też i wiejskie (por. np. dzielnice - niedawne wsie: Krzesiny, Kiekrz itp.). W sumie jednak obiekty typowo wiejskie (np. pola, łąki itp.) stanowią stosunkowo niewielką część ogółu obiektów miejskich Poznania (tzn. obiektów leżących w granicach miasta). Obecność wspomnianych obiektów wiejskich nie jest, oczywiście, cechą charakterystyczną tego miasta. Jest to bowiem zjawisko częste.

5. Podział Rosponda² na trzy grupy nazw geograficznych - nazwy prymame („nie-derywatowe”, niederywowane); nazwy sekundame („derywatowe”, derywowane); nazwy złożone (composita) - nie jest jednorodny, gdyż trzecia grupa została wyodrębniona na zupełnie innej zasadzie niż dwie pozostałe. Nazwy złożone tworzą opozycję w stosunku do nazw niezłożonych (prostych). Odrębną antynomię stanowią nazwy derywowane i niederywowane (chodzi tu, oczywiście, o derywację toponimiczną). Nazwy złożone mogą z tego punktu widzenia należeć do grupy nazw prymamych, np. Nowy Dwór <- nowy dwór itp. lub sekundamych, np. Białystok <— biały siok itp.³

0    sekundamości nazw złożonych można mówić, z pewnym zastrzeżeniem, także wtedy, gdy człon określający (przymiotny) występuje w szyku przestawnym (np. w Poznaniu: ulice Huby Moraskie, Łęgi Dębińskie itp.). Podział Rosponda jest zatem w gruncie rzeczy klasyfikacją dychotomiczną (nazwy prymame : nazwy sekundame).

Wprowadzam podział formalny nazw geograficznych (terenowych i miejscowych) na dwie podstawowe grupy :

1) nazwy syntetyczne - wyrazy rdzenne, afiksalne, złożenia właściwe, zrosty ścisłe

1 luźne, np. w Poznaniu nazwy dzielnic: Chwaliszewo, Dębiec, Górczyn, Jeżyce, Ławica, Ogrody, Starołęka, Winiary, Wola i inne, Cybina (dopływ rzeki Warty), Główna (nazwa dzielnicy i dopływu rzeki Warty) itp., aleja Niepodległości, ulice: Błotna, Cyta-delowców, Kanałowa, Łąkowa, Ozimina, Pilotów, Przesmyk Prześwit, Strzecha, Szkolna, Towarowa, Widok, Wyłom, Żwirowa itp.);

1

   K. Handke (Słownik nazewnictwa Warszawy, op.cit., s. 7) proponuje np. inną klasyfikacją. ..Obiekty terenu miejskiego można sprowadzić do trzech zasadniczych typów: a) obszarów [...]; b) traktów; c) punktów, czyli obiektów ograniczonych przestrzennie, mniejszych niż obszary".

2

   S. R o s p o n d, Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich naz*‘geograficznych Wrocław 1957, s. 28 i n.

3

   Ibidem, s. 47-48. Używam tu celowo tych samych nazw, które podał autor.