446 (12)

446

IX. Onomastyka

Ogólnie biorąc, można stwierdzić, że granica między grupą nazw motywowany^ i niemotywowanych nie jest zbyt ostra.

Wspomniana tzw. motywacja grupowa (tematyczna) może być osłabiona brakiem wewnętrznej spójności lub np. pewnym rozproszeniem w terenie. Przykładowo w oko. licy Jeziora Kierskiego na stosunkowo niedawno przyłączonym do Poznania terenie jest m.in. grupa takich nazw ulic, jak: Braniewska, Cetniewska, Dziwnowska, Izbicko Koicierzymska, Łagowska, Łebska, Międzyzdrojska, Myśliborska, Oliwska, Ornecka Pasłęcka, Tczewska, Warpnowska, Żukowska itp., przemieszanych np. z ulicami: jfo. newską. Mazurską. Mamy tu do czynienia z dość luźną motywacją tematyczną. Inny przykład: w dzielnicy Łazarza są między innymi ulice: Chełmońskiego, Grottgera Kossaka. Matejki, a także Berlińskiego, Ulakowiczówny, Klonowica, Wyspiańskiego trochę dalej ulica Konopnickiej i ulica Orzeszkowej (przedzielone ulicąMatęjkfy dalej (już w innej dzielnicy, na Jeżycach, w innym otoczeniu) np. ulice:    KocAa-

nowskiego. Krasińskiego, Kraszewskiego, Mickiewicza, Prusa, Reja, Sienkiewicza, dalej, osobno, w centrum miasta, za ulicą Roosevelta i za torami kolejowymi ulica Fredry . Brak, jak widać, np. w tym wypadku, spójności tematycznej i zwartości przestrzennej.

Zaznaczający się współcześnie kierunek rozwojowy nazewnictwa Poznania polega na szczególnie częstym pojawianiu się nazw niemotywowanych. Stanowią one w dzisiejszej warstwie nazewniczej (dotyczącej osiedli, ulic, alei, placów, domów, sklepów itp.) ogromną większość w porównaniu z nazwami motywowanymi.

Dość typowym zjawiskiem jest to, że nazwy gatunkowe: ulica, aleja, plac itp., także np. osiedle, stają się elementami (członami) nazwy własnej, np. w Poznaniu: Osiedle Zwycięstwa, z wahaniem: osiedle Zwycięstwa itp., ale np. aleja Niepodległości itp.¹⁰

Handke stwierdza, że „ginie w polskim nazewnictwie miejskim typ nazw o postaci wyrażeń przyimkowych, reprezentowany licznie w materiale historycznym [...]. Ten typ - pisze dalej autorka - jest mało produktywny we współczesnym polskim nazewnictwie miejskim”^{1 2}. Zdaje się to potwierdzać zbadany dotychczas współczesny poznański materiał nazewniczy. Należy dodać, że jest tu duża różnica w porównaniu z nazewnictwem wiejskim, gdzie nazwy analityczne w postaci wyrażeń przyimkowych często występują i gdzie ta technika nazwotwórcza jest produktywna.

Nie zauważa się w sumarycznym przekroju synchronicznym i diachronicznym stałej semantycznej i formalnej regularności (prawidłowości) w powstawaniu i rozprzestrzenianiu się nazw miejskich Poznania. Jak już wspomniałem, zgrupowania nazw

1

¹⁰ K. H a n d k e (Fleksja nazewnictwa miejskiego na tle systemu fleksyjnego współczesnej polszczyzny. „Onomastica” XXXIII, 1989, s. 87) uważa: „najważniejsze jednak, że w różnych systemach nazw własnych kreacja nazewnicza bywa z rozmaitych przyczyn nieostra i niemomentalna, a często rozciągnięta w czasie lub nigdy do końca nie ustabilizowana, co szczególnie widoczne jest w nazewnictwie terenowym, także miejskim (por. status członu A)".

2

K.. H a n d k e, Nazewnictwo miejskie. W: Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Pod red. E. Rwtcl-skiej-Felcszko. Warszawa-Kraków 1998, s. 297.