45

wąrcia wpływu, w znaczeniu stosowania społecznych interwencji Oczywiście nie ma zgodności co do takiej interpretacji wychów^ nia. E.H. Erikson pisze w swej analizie systemu wychowania Indian plemienia Yurok, że „systemy wychowania dzieci [.„] ₈„ nieświadomymi próbami ukształtowania z surowca ludzkiej natury takiego układu postaw, który stanowi (lub stanowił niegdyś) podstawę optymalnego zachowania w naturalnych warunkach życia danego plemienia i wobec gospodarczo-historycznych konieczności’’²⁹.

Możemy przyjąć, iż oddziaływanie wychowawcze ma na celu przekazanie pewnego systemu wartości, charakterystycznych dla określonego systemu kulturowego. Ze względu na temat tej pracy rozróżnienie pojęć socjalizacji i wychowania ma o tyle mniejszą wagę, iż jak będę to usiłował wykazać w dalszej części rozważań, szczególnie interesujący nas termin socjotechnika zawiera w sobie elementy mieszczące się zarówno w socjalizacji, jak i wy. chowaniu. Pojęcie socjalizacji politycznej także byłoby bliższe przy takim podziale istocie wychowania, niż socjalizacji. Będę zatem posługiwać się kategorią socjalizacji w znaczeniu także świadomego wywierania wpływu o kierunku zgodnym z wartościami przyjętymi przez podmiot wpływu. F. Znaniecki pisał na początku lat pięćdziesiątych, iż „każda trwała grupa wymaga od swych członków jednolitych postaw wobec ważnych dla niej, podzielanych wspólnie wartości pozytywnych bądź negatywnych. Rozwijane są uczucia pożądane, niepożądane są zaś tłumione w procesie wychowania. Wychowankowie uczą się uczestniczenia w radościach i smutkach, manifestowania religijnych i patriotycznych uczuć, wyrażania podziwu dla bohaterów i potępienia dla niegodziwców, przejawiania sympatii wobec <swoich> i nienawiści wobec wrogów, reagowania na emocjonalne apele mówców publicznych itd. Pieśni, muzyka, poezja liryczna i dramat są często wykorzystywane przez grupy społeczne do stymulowania i regu-

²³ E.H. Erikson, Obseruations on the Yurok: Childhood and World Image, w: University of Califbrnia Publications, „American Archeology and Ethnology” nr XXXV, 1943, s. IV, cyt. za: D. Riesman, op. cit., s. 27.

lowania emocjonalnych zachowań swych członków i kandydatów”²⁴. Należy jednak zaznaczyć, iż zdaniem Znanieckiego oddziaływania propagandowe czy socjotechniczne należy wyłączyć z rozważań nad wychowaniem, ponieważ adresowane są one do mas, a nie do konkretnych jednostek oraz mają charakter relacji jednostronnej i nieregularnej²⁵.

3. Socjalizacja polityczna

Socjalizacja polityczna jest procesem ciągłego kształtowania świadomości politycznej, kultury politycznej oraz postaw politycznych. Polega on na przekazywaniu wzorców, które jednostka jest skłonna przyswoić i naśladować. Na tej drodze poznaje ona i w dużej mierze akceptuje formalne i nieformalne reguły gry politycznej, charakterystyczne dla danego systemu politycznego. Jednostka podlega swoistej presji, mającej ją skłonić do przyjęcia pewnych wzorów zachowań, które będą zgodne z interpretacją tych reguł przez główne podmioty socjalizacji. Wyjścia określonego systemu politycznego determinują powstawanie konkretnej, społecznej i materialnej rzeczywistości, z którą jednostka wchodzi w procesy interakcji²⁶.

GA Almond i G.B. Powell uważają socjalizację polityczną za proces, w trakcie którego jednostki przyswajają sobie problemy kultury politycznej i w jej ramach kształtują orientacje wobec zjawisk politycznych²⁷. We współczesnych społeczeństwach istnieję wiele Obiektów, które usiłują wywierać wpływ na postawy polityczne jednostek. W ciągu całego żyda podlegają one ciągłej adaptacji lub wzmacnianiu, w zależności od doświadczeń społecznych człowieka. Almond i Powell wyróżniają socjalizację politycz-

⁸⁴ F. Znaniecki, Naukowa funkcja socjologii wychowania, w. Problematyka..., s. 26.

⁸⁸ Ibidem, s. 18.

⁸⁸ J. Koblewska, Środki masowego oddziaływania, Warszawa 1972, s. 66.

³⁷ G.A. Almond, G.B. Powell, Kultura polityczna, w. Elementy..., s. 589.

87