42C (4)

43

tywnej prawdy, bo przeważnie nie wiadomo, gdzie ta prawda się znajduje ¹>. Często sami nie wiemy, czy mamy rację, czy nic; często w nią wierzymy, a mylimy się, często zaś wierzą w nią obaj partnerzy; albowiem vcritas cst in puteo (cv fiuDo) yj aXv)9eta ¹⁵> Democrit.); przy powstawaniu sporu zazwyczaj każdy uważa, że prawda jest po jego stronie; podczas trwania sporu obydwaj zaczynają o tym wątpić; dopiero jego zakończenie ma doprowadzić do prawdy i ją utwierdzić. Tym wszystkim zatem dia-lcktyka nie ma się zajmować, podobnie jak feclitmistrz nie powinien interesować się tym, kto ma właściwie słuszność w sporze, który doprowadził do pojedynku: chodzi tu tylko o to, aby trafiać i odparowywać. P łobnic jest z dialcktyką: jest ona umysłową szermierką i tylko jeśli określimy ją w ten sposób, możemy ją przedstawić jako dyscyplinę naukową. Jeżeli bowiem mamy na celu czysto obiektywną prawdę, to powracamy znów do logiki; jeżeli natomiast celem naszym jest przeprowadzenie dowodu błędnych twierdzeń, to otrzymujemy li tylko sofistykę; w obu przypadkach trzeba by założyć, że wiemy już, co obiektywnie jest prawdą łub nieprawdą; to jednak rzadko wiadomo z góry. Właściwym pojęciem wyrazu „dialektyka” jest zatem, jak już przedstawiono wyżej: szermierka umysłowa łużąca do wykazania swojej racji w dyskusji; co prawda nazwa „erystyka” byłaby stosowniejsza, a najstosowniejsza b aby chyba: dialektyka ery-styczna: Dia^pctica eristica. Jest ona nader pożyteczna i niesłusznie została zaniedbana w ostatnich czasach.

W tym sensie dialektyka ma być tylko zredukowanym do pewnego systemu i do pewnych reguł podsumowaniem oraz przedstawieniem sztuczek, którymi posługuje się większość ludzi, skoro tylko zauważają oni, że prawda W sporze nie jest po ich stronie, a pomimo to chcą mieć rację. Z tych powodów w naukowej dialcktyce byłoby zupełnie niecelowe uwzględniać i odkrywać prawdę, gdyż nie ma to miejsca w owej pierwotnej i naturalnej dialektycc, która dąży jedynie do tego, aby mieć rację. Głównym zadaniem naukowej dialektyki w tym sensie jest przeto przedstawienie i analizowanie owych nieuczciwych

1

Vcritas cst in puteo, ev [iuflw yj    ¹⁵1,

sentencja Demokryta, Diog. Lacrt. IX, 72.

Często dwaj przeciwnicy zawzięcie się kłócą, potem.zaś każdy idzie do domu przyswoiwszy sobie zdanie swego rozmówcy; po prostu zamienili się poglądami.