48 49 (29)

48 • Arete wiany jest w walce, z której nie zawsze wychodzi! zwycięsko. Stawi! czo!o mądrej —» Atenie. Bogini pomogła —> Dio-medesowi, śmiertelnemu człowiekowi, zranić go oszczepem. Obolafy A. uciekł wówczas na Olimp. Także —> Herakles przeszył mu udo strzałą, kiedy się z nim pojedynkował. A. brał również udział w walce bogów olimpijskich z -> gigantami. Był urodziwy, co ułatwiało mu, mimo gwałtownej natury, związki miłosne z kobietami śmiertelnymi. Spośród bogów jedynie —»Afrodyta, żona dobrego, ale brzydkiego boga Hefajstosa, darzyła go uczuciem. Urodziła mu córkę -» Harmonię oraz synów Anterosa, -> Erosa, a także -> Dejmosa i -» Fobosa, wiecznie towarzyszących swemu ojcu. Kult A. narodził się w Tracji (leżącej na północ od Grecji). Nie rozpowszechnił się zbytnio wśród Greków; pochodzenie i natura tego boga nie byty przez nich akceptowane. Miał jednak A. w Atenach świątynię na agorze i poświęcone mu wzgórze, gdzie obradowała rada państwa, Areopag. Współcześnie mówi się „zebrał się cały areopag”, kiedy gromadzi się odpowiednie gremium, by rozstrzygnąć jakieś ważne sprawy. Rzymianie wprawdzie utożsamiali A. ze swoim bogiem wojny —> Marsem, ale nie jest to takie jednoznaczne. Pierwotnie bowiem Mars był opiekunem roślin, a nie bogiem wojny. • Wizerunek greckiego boga wojny przetrwał w postaci rzeźb, obrazów, malowideł ściennych, wazowych bądź motywów, jak choćby motyw Marsa i Wenery pojawiający się na arrasach flamandzkich (Adam uprawiający ziemię, Ofiara Abla) z XVII w., które zdobią Zamek Królewski na Wawelu. Najbardziej znane rzeźby to tzw. Ares Borghese (Luwr, Paryż) i tzw. Ares Ludovisi (Museo Nazionale, Rzym). Obydwie są kopiami greckich oryginałów. Patrz także Admete, Adonis, Aloadzi, egida, Flegias, Hippolita, Kyknos, Marpessa, Melanippe, Ojnomaos, olimpijczycy, Pentesileja, Tanais, Tereus, Testios.

Arete, córka Reksenora, żona króla -> Feaków —> Alkino-osa, matka Nauzykai. Do niej zwrócił się o pomoc -*Odyseusz, gdy znalazł się jako rozbitek na wyspie Scherii. Cieszyła się poważaniem wśród ludu.

Aretuza, córka -» Nereusa i —»Doris. -»Nimfa źródła o tej samej nazwie. Pewnego dnia po łowach w elidzkich lasach poszła się wykąpać do rzeki -»Alfejos. Bóg tej rzeki zobaczył ją i zakochał się w niej bez pamięci. Zaczął ją gonić, ona uciekała, aż wreszcie wezwała na pomoc boginię łowów -»Artemidę, która litując się nad nimfą, przemieniła ją w źródło płynące na wyspie Ortygia, koło Syra-

Argonauci * 49

kuz. • Historię Alfejosa i A. opisali grecki poeta Moschos z Syrakuz (II w. p.n.e.) w swoich bukolikach i Owidiusz w -» Metamorfozach (ks. V, w. 576 nn.). Często przedstawiano A. na monetach. • rodło A., istniejące do dzisiaj na wyspie Ortygia, było źródłem natchnienia dla K. Szymanowskiego (1882-1937), który skomponował utwór muzyczny • ródto Aretuzy, oparty na motywach mitu.

Argo, statek zbudowany przez Argosa, na którym grecki -> heros -»Jazon, syn króla Jolkos w -»Tesalii, -»Ajso-na, wraz ze swoimi towarzyszami wyruszył na wyprawę po -»złote runo skrzydlatego baranka do ->Kolchidy (w Azji Mniejszej, na wsch. wybrzeżu Morza Czarnego). Patrz także Amykos, Argonauci, Argos, Hera.

Argonauci, żeglarze -»Argo (łac. ‘nauta’, ‘żeglarz’). Bohaterowie wyprawy na statku Argo, -»Jazon i pięćdziesięciu jego towarzyszy, wśród których było wielu greckich —> herosów, m.in. —> Herakles, Dioskurowie (-» Kastor i Polideukes), -»Orfeusz, -> Tezeusz i inni. Płynęli po —> złote runo baranka do -» Kolchidy, gdzie było ono zawieszone na dębie, w świętym gaju -> Aresa. Zawiesił je —> Fryksos, syn -» Atamasa (króla Orchomenos leżącego w Beocji) i Nefele. Wyprawa po złote runo była nieodzowna, gdyż Jazon, syn króla Jolkos -»Aj son a, chciał odzyskać tron królestwa, zagarnięty przez swego stryja -»Peliasa. Stryj, który nie wierzył w powodzenie misji Jazona, postawił mu następujący warunek: ma pojechać do Kolchidy, przywieźć złote runo, wtedy otrzyma tron. Pokonując wiele przeszkód i niebezpieczeństw, bohaterowie dopłynęli do Kolchidy. Jazon udał się do -» Ajetesa, wyjawiając cel podróży. Król nie był tym zachwycony, ale pod wpływem swej córki —»Medei złagodniał. Zażądał jednak od Jazona, by zaorał pole spiżowymi bykami -> Hefajstosa i pokonał mężów zrodzonych z posianych zębów smoka. Dzięki pomocy Medei Jazon wykonał to zadanie. Ofiarowała mu ona nalewkę sporządzoną z kaukaskiego Colchicum, szafranowego krokusa, a więc zi-mowitu. Natarł nią swoje ciało oraz dzidę i tarczę, co uchroniło go przed ognistym oddechem byków. Następnie posiał zęby smoka, z których wyrośli zbrojni mężowie, sprowokował ich do walki między sobą tak, że wymordowali się nawzajem. Król Ajetes nie chciał oddać złotego runa. Po raz kolejny przyszła Jazonowi z pomocą czarodziejka Medea, która w tajemnicy zaprowadziła go do gaju Aresa, gdzie złotego runa strzegł smok. Poskromiła smoka, używając zaklęć oraz skraplając go gałązką