4

Obniżenie nastroju - niektóre, zwłaszcza klasyczne neuroleptyk!, zwłaszcza przyjmowane przez dłuższy czas, mogą prowadzić do nawet znacznego spadku nastroju. Bywa to nawet powodem zmiany leczenia.

Do objawów zaburzeń funkcji układu pozapiramidowego należą zespół parkinsonowski, wczesne i późne dyskinezy oraz akatyzja.

Zespół parkinsonowski charakteryzuje się hipertonią - zwiększonym napięciem mięśni szkieletowych oraz hipokinezą - zmniejszoną ilością ruchów. Jest skutkiem zmniejszenia stymulacji dopaminergicznej w jądrach podkorowych. Przejawia się sztywnością mięśni, charakterystycznie pochyloną sylwetką ciała, ubóstwem ruchów, drżeniem. Pacjenci chodzą w charakterystyczny sposób, wykonując niewiele współruchów, które normalnie występują przy chodzeniu. W celu zredukowania objawów zespołu parkinsonowskiego stosuje się objawowe leczenie lekami przeciw-parkinsonowskimi albo zmienia się rodzaj lub dawkę neuroleptyku.

Wczesne dyskinezy - częste zwłaszcza wśród młodych pacjentów, szczególnie mężczyzn. Polegają na nagłych, mimowolnych skurczach grup mięśni, prowadzących do przyjmowania przymusowych, często nienaturalnych pozycji ciała, takich jak skręt całego tułowia, szczękościsk, otwarcie ust czy wysuwanie języka. Objawy te pojawiają się w pierwszych dniach leczenia i ustępują zwykle zaraz po podaniu leków przeciw-parkinsonowskich. W przypadku dystonii obejmujących mięśnie szyi czy głośni, objaw ten może zagrażać uduszeniem się pacjenta.

Późne dyskinezy - pojawiają się po długim, mierzonym w latach okresie przyjmowania silnych neuroleptyków. Polegają na mimowolnych, rytmicznych ruchach mięśni twarzy, warg, języka. Obejmują m.in. ruchy żucia, cmokania, mlaskania, także ruchy powiek i mięśni mimicznych.

Akatyzja - jest częstym objawem, zwłaszcza po stosowaniu silnych neuroleptyków. Polega na uczuciu wewnętrznego niepokoju, dyskomfortu w obrębie mięśni i konieczności poruszania się. Pacjenci dotknięci akaty-zją nie mogą spokojnie usiedzieć, a czasem nawet leżeć. Nawet w czasie rozmowy z lekarzem bywają zmuszeni do wstania z miejsca i przejścia kilku kroków po gabinecie. Aby zmniejszyć ten objaw, oprócz zmiany neuroleptyku albo zmniejszenia jego dawki, można użyć dodatkowo leków z grupy benzodiazepin (np. diazepamu) lub beta-blokerów (np. pro-pranololu).

Ubocznym działaniem neuroleptyków są także objawy ze strony autonomicznego układu nerwowego. Spośród objawów antycholinergicz-nych należy wymienić: suchość w ustach, zaparcia, zaburzenia akomoda-cji wyrażające się pogorszeniem ostrości widzenia oraz trudności w oddawaniu moczu, do jego zatrzymania włącznie. Objawem dysregulacji układu adrenergicznego może być: ślinotok, zlewne poty, łzawienie, „naoliwienie” skóry, zwłaszcza twarzy, tachykardia. Wyrazem zaburzeń autonomicznych mogą być także ortostatyczne spadki ciśnienia - chwilowe obniżenie ciśnienia krwi, gdy pacjent usiłuje szybko zmienić pozy-

265