4

stkę do określonego zachowania się. Motywem nazywa się czynnik popychający ludzi do działania. Przejawia iif on w wybiórczą) aktywności skierowanej na osiągnięcie jakiegoś celu. Człowiek ukierunkowują swoje wyniki właśnie na realizację powziętych zamierzeń, czasami tylko intuicyjnych, ledwie przeczuwanych. Charakterystycznym stanem motywu jest wyrainie odczuwalne napięcie, niepokój spowodowany brakiem zaspokojenie potrzeby. Początkowo są to na ogól potrzeby fizjologie? nc. a z czasem również potrzeby mąjące charakter społeczny, związane na przykład z dążeniem do przywództwa w grupie, pozyskiwaniem zwolenników dla jakiejś idei.

Aspiracje społeczne nadbudowane są nad motywami. Aspiracjo również angażują rrluwiska w realwacji określonych celów. Są one na ogół odlegle, e droga do nich prowad^ca może być najeżone różnym* trudnościami. Aepłra-cje określa ją też spodziewany wynik podjętego działania Różnią się zatem od motywów pod względem siły, wyrażającej się w efektach wykonywania podąj ■nowanych działań. Mówi się o aspiracjach wyrównanych kiecty jednostka podejmuje się działań na miarę własnych możliwości, natomiast gdy owe stawiane sobie zadania przewyższają jej możliwości aiówi się o aspiracjach zawyżonych, gdy im nie odpowiadają - o aspiracjach zaniżonych. Występują różna rodiąje aspiracji związane z usytuowaniem rrlnwieka w strukturze apolscznąj, związane z jego działaniami czy też upodobaniami W literaturze naukowej analizuje się aspiracje edukacyjne jednostki i poszczególnych kategorii społecznych, na przykład aspiracja edukacyjna wsi peryferyjną), albo młodych robotników, mówi się o aspiracjach kulturalnych społeczeństwa i poszczególnych jego członków, o aspiracjach zawodowych ludzi, o aspiracjach sportowych, czy nawet aspiracjach militarnych określonych państw.

Socjologowie wspólczośni zauwożąją zjawisko radykalnego wzrostu aspiracji społecznych związanych zarówno z edukacją, kulturą, pracą zawodową, działalnością polityczną. Natomiast podaż środków mogących zaspokoić te potrzeby i oczekiwania ludzi jest ograniczona, ma wartość w miarę stalą. W przyszłości może zaistnieć konflikt międzypokoleniowy związany z rozbudzonymi aspiracjami młodych pokoleń niemożliwymi do spełnienia w określonych warunkach społecznych. Istniąje wszak określona pula stanowisk, ograniczona są możliwości skutecznego politycznego działania, szkoły wyższe określają limity przyjęć, a jeśli takich ograniczeń nie stawiąją, to wówczas na rynku procy pejnwia się zbyt duża liczba wysoko wykwalifikowanych kadr. Rynek pracy nie jest w stanie wchłonąć lakioj liczby pracowników, co powoduje ludzkie frustracjo i może przyczynić się do powstania różnych patologicznych sytuacji społecznych.

Proeaąy identyfikacji i internalizacji należą do mechanizmów aoąjalizacyj-nych opartych nie na bezpośrednim zaspokajaniu potrzeb, jak warunkowanie i kanalizacja, czy na zaspokajaniu własnych pragnień, jak motywy i aspiracje.

ale oparte są na bezpośrednią konfrontacji jednostki z grupą. Identyfikacja jest pewnym stosunkiem jednostki wobec grupy, uś internalizację określić można jako jąj reakcję na reprezentowano przez grupę wartości. Identyfikacja jest procesom prowadzącym do utożsamiania się własnych interesów człowieka z interesami i wartościami grupy i wakutok tego podporządkowanie się wymaganiom stawianym przez grupę. Taks osoba akceptuje wartości i normy grupowe, broni stanowiska wyrażanego przoz członków grupy, podporządkowują swoje działania niejako interesowi zbiorowomu tej grupy Bpołecznej. Występują różne stopnie identyfikacji jodnostki z grupą. Bardzo silny związek emocjonalny powoduje to, iż grupę, z którą jodnostku się identyfikuje, nazywa się Jej grupą odniesienia.

W psychologu społeczną terminem internalizacji określa się drugą stronę procesu identyfikacji Oznacza to, ża jednostka uwewnętrznia wzory, normy i wartości grupowa w sposób świadomy, akceptuje je, stąjąc się niejako dziedzicem własnej klasy czy warstwy społecznej. Internalizacja obejmuje różne mechanizmy psychiczne prowadzące do identyfikacji z grupą odniesienia i przyjmowania obowiązujących w niej zasad współżycia między poszczególnymi członkami oraz akceptację reguł awansu spolacznogo. Internalizacja oznacza załom skutki percepcji panujących w danąj grupie wzorów, norm i wartości społecznych, skutki prsemyśloń o tychże elementach żyda społecznego jak również emocjonalne ustosunkowanie się do nich.

Wyróżnione mechanizmy soąalizacyjne prowadzą wprost do uspołecznia-niajednoetki, czyli nabywania przez nią określonego stopnia dąrzalośd społeczną. Do uspołecznienia przyczynisią dę pełniona role społeczne, a także takie mechanizmy, jak warunkowanie i kanalizacja zachowań, motywy i aspitwejs ąinlrrrnr a takrr idmljfikaija i grupami ndninsiieiis nrar intsmaliiecja rtjłi przyswojenie sobie wmów, norm i wartości, które w tych grupach obowiąiują.

W metodologii ogólną nauk oraz w logice klasyczną pojęcia naukowo definiuje się poprzez rodzą nąhlirsry i różnicę gatunkową Rodzą nąjbłiżazy wskazuje na pojęcie bliskoznaczne, pojęcie, którego zakres częściowo pokrywa się z pojęciem definiowanym. Natomiast różnica gatunkowa jednoznaczni# określ s to, czym pojęcie definiowane różni się od swojego „rodzaju najbliższego". Rozwój nauki postępował między innymi w tan sposób, że nowe pojęcia niejako wypływały z już istniejących i na ogół starano się nazywać je odwołując się do języka greckiego lub łacińskiego. Stąd w wielu językach świata te same pojęcia mąją podobne nazwy. Można tu. jako przykład, definiowania według klasyczną formuły, podać "»ąę figury geometrycznej kwadratu w od-nieeieoiu ją do juz istniejącego pojęcia prostokąta. Kwadratem jeż setem prostokąt (rodzą najbliższy) o wszystkich bokach równych (różnica gatunkował- Podstawowe własności kwadratu - cztery równa boki i kąty zostały Ujęte w dwóch określeni ufa W definicji prostokąta mamy ujętą własność

17