4 (2364)

wanie klasycznego w psychologii sposobu postępowania. to znaczy porównania dwóch grup podobnych do siebie, a różniących się jedną cechą będącą przedmiotem analizy, w tym wypadku korzystaniem z telewizji. Badania takie przeprowadziłam w Warszawie w roku 1964. W owym czasie telewizja dopiero zaczynała się w Polsce rozpowszechniać (było w kraju około 3 miliony odbiorników telewizyjnych) i można było porównać dzieci oglądające TV i nie oglądające jej. Starannie zostały dobrane grupy dzieci podobnych do siebie pod względem sytuacji materialnej i rodzinnej, z których pierwsze, tzw. „telewizyjne”, miały w domu telewizor, a drugie („nietelewizyjne”) nie miały go i nie oglądały telewizji częściej niż raz w tygodniu.

Wszystkie dzieci zostały przebadane testami inteligencji i osobowości, a wyniki obu grup porównano. Okazało się, że różnic nie było wiele, ale te. które wystąpiły', były' bardzo interesujące. Dzieci „telewizyjne” miały gorsze wyniki w myśleniu abstrakcyjnym i wyobraźni przestrzennej, cechowały' się też mniejszą pobudliwością i niższym poziomem niepokoju.

Choć wynik dotyczący poziomu inteligencji wydaje mi się bardzo ważny, związany jest chyba raczej ze sposobem percepcji programów telewizyjnych. Natomiast jeśli chodzi o wpływ przekazywanych treści, większe znaczenie ma różnica dotycząca pobudliwości. Wynik ten był sprzeczny z hipotezą roboczą zakładającą większą nerwicowość dzieci oglądających telewizję i przez to narażonych na dużą dawkę przeżyć emocjonalnych. To właśnie budziło w tamtym czasie niepokój dorosłych i uzyskany wynik wywołał pewne zdziwienie.

Choć różnice między badanymi grupami nie były duże (telewizja jest przecież tylko jednym z wielu czynników oddziałujących na dziecko), ujawniły kierunek wpływu. Dzieci pod wpływem telewizji nie stawały się bardziej pobudliwe, nerwowe, ale przeciwnie - niewrażliwe i obojętne. Można przypuszczać, że dzieci pod wpływem dużej ilości szybko po sobie następujących wrażeń, których nic mają czasu zasymilować, stają się mniej wrażliwe.

Telewizja pokazuje obrazy z całego świata umożliwia zaangażowanie się w' problemy globalne, ponieważ jednak człowiek nie jest w stanie angażować się we wszystko, przyzwyczaja się do obojętnego patrzenia na sprawy, które powinny go poruszać. Dzięki telewizji można zobaczyć bardzo dużo w nic się nie angażując, co sprzyja obojętności i niewrażli-wości.

Obejrzenie filmu co jakiś czas jest przeżyciem znaczącym emocjonalnie, natomiast duża dawka silnych wrażeń prowadzi do znieczulenia. „Na docierające do nas wiadomości przestajemy reagować w sposób normalny, przestajemy się entuzjazmować, tracimy zdolność wzruszania się i zmysł krytyczny, wskutek czego nasz stosunek do wydarzeń na święcie staje się powierzchowny i przybiera charakter zobojętnienia”⁹⁵.

Obecnie, gdy telewizor jest w- każdym domu i praktycznie nie ma dzieci z niego nie korzystających, do wszystkich odnosi się opis dzieci „telewizyjnych” z omawianych badań. Jeżeli zgodzimy się z opinią Kazimierza Pospiszy-ia^:01 o psychopatyzacji osobowości naszych czasów, można się w tym fakcie dopatrywać znacznego udziału telewizji, tym bardziej, że obecne nasycenie programów obrazami destrukcji jest dużo większe niż przed 30 laty.

Wpływ obrazów przemocy na agresywność dzieci w świetle badań eksperymentalnych

Przez agresję rozumie się najczęściej zachowanie zmierzające do wyrządzenia krzywdy osobie, do której jest skierowana, zaś agresywność jest to względnie stała tendencja do zachowań agresywnych. Postawa ta. jak wszystkie postawy, kształtuje się na bazie czynników wrodzonych pod wpływem środowiska. Spór o genezę agresywności toczy się w psychologii od łat.

Część autorów - uważa agresję za instynkt człowieka. Rozliczne badania pokazują jednak, że choć agresywność może mieć pewien komponent instynktowny, jednak czynniki sytuacyjne mają na nią znaczący wpływ . Agresja jest C2ęsto reakcją na frustrację, ale nie jest jej prostym następstwem, gdyż zależy od tego, jaka jest osoba na nią reagująca, a możliwe jest też pojawienie się agresji bez prowokującej ją frustracji. Dzieje się tak na skutek społecznego uczenia się^,l).

Uczenie to następuje w^r bezpośrednich interakcjach między dzieckiem a osobami agresywnymi, stającymi się wzorami agresywnego zachowania, a także gdy oglądanie takiego

⁹¹ E. Fromm: Ucieczka od wolności. W-«a 1970. ^ł9‘ K.. Pospiszy!: Psychopatia. W-ua 1935.

E. Aronson: Człowiek istota społeczna. W-wa

1995.