4 (269)

Zasięg świadomości słuchowej dziecka niewidomego w wieku 8-10 miesięcy wynosi również około 50-70 cm. Jeżeli w tym wieku jest ono zdolne eksperymentować z przedmiotami i dźwiękami przez nic wydawanymi, ważne jest żeby dość duża liczba przedmiotów znajdowała się zawsze w zasięgu jego chwytu. Oznacza to zazwyczaj trochę mniejszą odległość niż zasięg jego świadomości słuchowej. Na tym etapie rozwoju dźwięki, które dochodzą z odległości mieszczącej się w zasięgu świadomości słuchowej dziecka, ale przekraczającej zasięg jego chwytu, nadal nie są postrzegane jako pochodzące od konkretnych przedmiotów.

Po opanowaniu przez dziecko umiejętności produkowania dźwięków przy pomocy różnych przedmiotów, przychodzi kolej na umiejętność lokalizowania dźwięków dochodzących od przedmiotów, ale nie produkowanych przez samo dziecko. Sposób, w jaki niewidome niemowlęta uczestniczące w naszym programie badawczym [8] uczyły się, żc one same produkują dochodzące dźwięki, doprowadził nas do zastosowania określonego sposobu prezentacji przedmiotu. Na przykład grzechotka trzymana była z przodu przed dzieckiem, w zasięgu jego chwytu. W celu uniknięcia rozproszenia uwagi nic mówiliśmy do dziecka. Potrząsaliśmy jedynie grzechotką przez kilka sekund, później następowała przerwa około 1-2 sekundy i znowu potrząsaliśmy grzechotką. Po kolejnej takiej samej przerwie, potrząsaliśmy grzechotką przez kilka sekund po raz trzeci. Następnie dorosły czekał biernie, aby dziecko sięgnęło po grzechotkę.

Ważne okazało się to, aby przez cały czas potrząsany przedmiot był w tej samej pozycji w stosunku do dziecka. O ile dziecko jest już w stanie wykonać ruch sięgania i o ile na podstawie własnej aktywności doszło już choćby częściowo do tego, że dźwięk może reprezentować przedmiot,

0    tyle nasz sposób prezentacji grzechotki może być dla niego korzystny. Dzieje się tak dlatego, że przy pierwszym potrząśnięciu grzechotką dziecko jest w stanie uświadomić sobie, że dochodzi do niego dźwięk, przy drugiej ekspozycji dźwięku dziecko może zarejestrować kierunek z jakiego dźwięk dochodzi, natomiast przy trzeciej ekspozycji ma już możliwość sięgnięcia po grzechotkę. Stosując takie podejście umożliwiamy niewidomemu dziecku sięganie i chwytanie przedmiotów wydających dźwięki znacznie wcześniej, niż przy stosowaniu innych metod. Jeśli dorosły potrząsa grzechotką w sposób ciągły, istnieje obawa, że uwaga dziecka skupi się wyłącznie na czasie trwania dźwięku. Jeśli dorosły mówi do dziecka jednocześnie potrząsając grzechotką, niemowlę może wsłuchać się w głos, pomijając dźwięk grzechotki.

Niemowlęta 8-10 miesięczne, zarówno widzące jak

1    niewidome, często trafnie reagują na słyszaną mowę, o ile jej dźwięki mieszczą się w zasięgu ich świadomości słuchowej. Natomiast mówienie do dziecka z odległości, która mieści się wprawdzie w granicach możliwości słyszenia, ale przekracza zasięg świadomości dźwięków, jest najczęściej przez dziecko całkowicie ignorowane. Po ukończeniu przez dziecko dziesięciu miesięcy zasięg świadomości dźwięków zaczyna się powiększać. Dzieje się tak dlatego, gdyż dziecko w tym wieku zaczyna być ruchliwe, najpierw dzięki raczkowaniu, a później opanowaniu chodzenia. Te umiejętności motoryczne umożliwiają dziecku poszukiwanie źródeł dźwięku. Jeżeli niewidome niemowlę nic zacznie sięgać po przedmioty przed ukończeniem ośmiu miesięcy oraz nic zacznie eksperymentować z przedmiotami, aby odkryć relację między przedmiotem i dźwiękiem, wówczas nie będzie w stanie opanować umiejętności lokalizowania przedmio-

77