4 (3)

560    24. Zmiany guzopodobne oraz guzy narządów płciowych i gruczołu sutkowego

Marker: a-FP w guzach zatoki endo-

dermalnej, LDH w dysgerminoma:

•    Leczenie: zabiegi operacyjne ograniczone z utrzymaniem funkcji rozrodczych; chemioterapia cisplatyną, winblastyną, bleomycyną lub etopozydem; bardzo duży odsetek remisji, przy całkowitej remisji często wyleczenie trwałe.

Rak sutka

•    Występowanie: najczęstszy nowotwór złośliwy u kobiet, 104 przypadki w ciągu roku na 100 000 kobiet; częstość występowania już w okresie przed-menopauzalnym wysoka, stale wzrasta z wiekiem; występowanie rodzinne raka sutka szczególnie u młodych kobiet; różnica epidemiologiczna (więcej w krajach zachodnich i północnych, mniej w Azji i krajach romańskich); zależny od nawyków życiowych oraz liczby ciąż i porodów.

Znaczenie czynników endokrynnych.

•    Morfologia: carcinoma in situ: carci-noma ductale in situ (CDIS) i carcinoma lobulare in situ (CLIS); nie tworzą guzów, są niewyczuwalne w tkance gruczołowej; rozpoznawanie za pomocą mammografii (wewnątrzprzewodo-we mikrozwapnienia) i jeśli to możliwe - za pomocą kolorowego dopplera.

•    Leczenie: ekstyrpacja, ewentualnie ab-latio mammae lub podskórna mastektomia.

•    Rak inwazyjny: rozróżnia się raka inwazyjnego przewodowego (80%), raka inwazyjnego zrazikowego (10%) i postacie szczególne (10%); w razie mor-bus Paget brodawki sutkowej należy brać pod uwagę głęboko umiejscowionego raka przewodowego.

•    Wzrost i przerzuty: raki i CDIS mniej więcej w 33% przypadków wie-loogniskowo, CLIS i rak zrazikowy częściej; w raku przewodowym w 3%, w zrazikowym 30% zajęte są obydwa gruczoły sutkowe.

Różne okresy wzrostu: 1/3 - do 10 lat,

1/3 - 10-20 lat i 1/3 więcej niż 20 lat, zanim guz uzyska średnicę 1 cm.

W okresie leczenia pierwotnego mniej więcej w 60% przypadków istnieją klinicznie jeszcze nieuchwytne mikroprzerzuty.

•    Obraz kliniczny: guz w sutku twardy, niebolesny, usadowiony najczęściej w górnym zewnętrznym kwadrancie. Badalne guzki: do 20. r. ż. gruczola-

korak (fibroadenoma), 20-40 lat torbiel pojedyncza (cystis solitaria) Jub gruczola-korak, w okresie pomenopauzalnym prawie zawsze rak; postać szczególna, rak zapalny (carcinoma inflammatorium), bardzo złe rokowanie.

Przerzuty w węzłach chłonnych pachowych są ważnym czynnikiem prognostycznym.

•    Rozpoznawanie:

Badanie palpacyjne: często stosowana metoda diagnostyczna, ale nieprzydatna do wczesnego rozpoznawania raka.

Mammografia: po menopauzie szukać cech raka, ważne mikrozwapnienia; ważna i czuła metoda badania; wskazanie: wszystkie stwierdzane palpacyjnie niejasne zmiany w razie mastopatii II i III stopnia, po zabiegach z zachowaniem gruczołu sutkowego, w rakach sutka, rodzinne występowanie raka sutka; profilaktycznie do 40. r. ż. mammografia podstawowa, 40-50 r. ż. - co 2-3 lata, od 50. r. ż. - jeden raz w roku.

Ultrasonografia: ważne badanie dodatkowe w różnicowaniu torbieli, fibroadenoma, raka; ultrasonografia dopplero-wska do wczesnego rozpoznania i pomiaru unaczynienia.

Biopsja: wszystkie niejasne i podejrzane zmiany, każdy wyczuwalny guz i jakiekolwiek podejrzane zmiany stwierdzone w mammografii lub sonografii.

•    Podział na stadia zaawansowania (uproszczony):

Tl - guz o średnicy do 2 cm,

T2 - guz o średnicy 2-5 cm,

T3 - guz o średnicy ponad 5 cm,

T4 - naciek na ścianę klatki piersiowej (T4 a) lub skórę (T4 b) bądź rak zapalny - carcinoma inflammatorium (T4 d),

NI - przerzuty co najmniej w 3 węzłach pachowych,