4 (628)

20

CZĘŚĆ 1 Co to jest polityka?

Warto

wiedzieć

Dylemat więźnia

Dwóch przestępców, przetrzymywanych w oddzielnych celach, zostaje postawionych przed wyborem j „wsypania" albo „niewsypania” swojego wspólnika. Jeśli zezna tylko jeden z nich oraz dostarczy do- ? wodów wystarczających by skazać drugiego, sam zostanie uniewinniony i zwolniony, podczas gdy je*.j go wspólnik zostanie obciążony caią winą i spędzi w więzienni 6 lat. Jeśli obaj zdecydują się zezna-| wać, każdy otrzyma wyrok sześciu lat więzienia. Jeśli obaj odmówią złożenia zeznań, zostaną skazani'* za przestępstwo mniejszego kalibru na rok więzienia każdy. Warianty zachowań przedstawia rys. 1.2. Najbardziej prawdopodobnym zachowaniem w obliczu tego dylematu jest to, że obaj więźniowie^ złożą zeznania w obawie, że ten drugi „zacznie śpiewać” i w rezultacie otrzymają najwyższy wy-f rok. Jak na ironię gra ta pokazuje, że racjonalne zachowanie może zakończyć się najgorszym z moż-t liwych wyników (w którym więźniowie w sumie odsiedzieć muszą 12 lat). Można powiedzieć, żel zostają ukarani za brak współpracy i wzajemnego zaufania. Jednakże, jeżeli grę powtórzy się kilj kakrotnie, prawdopodobnie przestępcy nauczą się, że interes własny można chronić przez wspót-| pracę, co skłoni obu do odmowy złożenia zeznań.

Więzień B

Złoży    Nie złoży

Rysunek 1.2 Warianty zachowań w dylemacie więźnia

Nauka, sejentyzm {od łac. słowa scientia, oznaczającego „wiedzę")

To dziedziny naukowe, dążące do opracowania wiarygodnych wytłumaczeń zjawisk, przez szereg powtarzalnych eksperymentów, obserwacji i dedukcji. „Metoda naukowa” służąca weryfikacji (dowiedzeniu prawdziwości) hipotez poprzez zestawienie ich z dostępnymi danymi, jest uznana za środek dochodzenia do mewartościującej i obiektywnej prawdy. Karl Popper (1902-1994) jednakże stwierdzi), że nauka może co najwyżej zafatszować hipotezy, ponieważ fakty, w toku kolejnych eksperymentów, zawsze mogą zostać podważone. Sejentyzm jest wiarą w to, że metoda naukowa jest jedynym źródłem wiarygodnej wiedzy, stąd powinno się mą posługiwać nie tylko w takich dziedzinach jak nauki przyrodnicze, lecz również filozofia, historia i polityka. Doktryny marksizmu, utylitaryzmu (patrz s. 495) i rasizmu (patrz s. 144) są w tym znaczeniu scjentystyczne.

Złoży zeznania Więzień A

Nie złoży zeznań

A: B: 6, 6	A: B: 0, 10
A: B: 10, 0	A: B: 1- 1

ROZDZIAŁ I Srudiowanie polityki

stęjfe*

21

tzw.ir

W je-on;

y w znaczeniu węższym, gdyż może posługiwać się metodologią na-llft^zyćh. Teza ta była postulowana przez marksistów i pozytywistycznie przedstawicieli nauk społecznych Okazała się także kluczowa dla ^behawioralnej lat 50. Atrakcyjność politologii jest oczywista. Obiecu-rÓrine i rzetelne środki rozróżniania „prawdy” od „fałszu”, a zatem do-/wnej wiedzy o świecie polityki. Kluczem osiągnięcia tego jest rozróż-niańi'^^e^zy „faktami” (dowody empiryczne) a „wartościami” (normatywne lub etycznf^p|lądy). Fakty są obiektywne w tym sensie, że mogą zostać przedstawione rzeteinM^ibgicznie. Mogą także zostać udowodnione. Z kolei wartości są zasadni-czó/subiektywne, gdyż są kwestią poglądów.

Każdy.zamiar skonstruowania nauki o polityce napotkać musi trzy trudności. Pierwszą z nich^:jest problem danych. Na szczęście (lub nieszczęście) istoty ludzkie to me myszy, letóżet można poddać badaniu w laboratorium, nie dadzą się też obserwować pod mikróskópem jak komórki. Nie możemy wniknąć w głąb istoty ludzkiej ani przepro-wadziQ’pbwtarzalnych eksperymentów dotyczących ludzkiego zachowania. To, czego możei^nauczyć się o zachowaniu indywidualnym jest w związku z tym ograniczone i powięKćhówne. Z powodu braku dokładnych danych, nie posiadamy żadnych niezawodny^    sprawdzenia naszej hipotezy. Jedynym sposobem wyeliminowania

tego problemu jest pełne zignorowanie roli rozumnego podmiotu przez zastosowanie dokityń)|determinizrnu. Jako przykład mógłby posłużyć tu behawioryzm (w odróżnieniu o^lblehawioralizmu) szkoła psychologii związana z Johnem B. Watsonem (1878^1958)0' B.F. Skinnerem (1904-1990). Utrzymuje ona, że ludzkie zachowanie może pyć.w pełni uzasadnione w kategoriach reakcji warunkowych i odruchów. Innym przykładem jest „materializm dialektyczny”, prymitywna forma marksizmu, która zdominowała, intelektualny dyskurs w ZSRR.

PoMrugie, pewną rolę odgrywają też trudności związane z ukrytymi wartościami. Tezay.żje-,modele i teorie polityki są w całości „niewartościujące” jest trudna do utrzy-maniaęgdy podda się ją dokładnej analizie. Fakty i wartości przeplatają się do tego stopnia¹,’ że oddzielenie ich od siebie jest często niemożliwe. Jest tak, ponieważ teorie śą niezmiennie skonstruowane na bazie założeń dotyczących ludzkiej natury, społeczeństwa, roli państwa itp. Wszystkie one mają ukryte polityczne i ideologiczne su-gestiei.-Tendencja w stronę konserwatywnych wartości, może być na przykład zidentyfikowana w behawioryzmie, w teorii racjonalnego wyboru oraz w teorii systemów (patrz s. 273). Podobnie feministyczne teorie polityczne zakorzenione są w założeniu; dotyczącym natury i znaczenia podziału płci.

Po trzecie, istnieje mit neutralności w naukach społecznych. Podczas -

Determinizm

- przekonanie,

że działanie i wybory

ludzkie

są w pełni

uzależnione

od zewnętrznych

faktorów; determinizm

sugeruje,

że wolna wola

to mit.

gdy naukowcy zajmujący się badaniem przyrody są w stanie prowadzić badania w sposób obiektywny, bezstronny oraz pozbawiony wstępnych założeń na temat tego, co zamierzają odkryć,'okazuje się to trudne, a być może nawet niemożliwe do osiągnięcia w polityce. Jakkolwiek zdefiniujemy politykę, zawsze stawia ona pytania dotyczące struktury i funkcjonowania społeczeństwa, w którym żyjemy i w którym dorastaliśmy. Pochodzenie rodzinne, doświadczenie społeczne, status ekonomiczny, osobiste sympatie itp. - niejako wmontowują w każdego z nas zestaw uprzedzeń i z góry wyrobionych opinii na temat polityki oraz otaczającego świata. Oznacza to, że w analizie politycznej naukowy obiekty-