7 (458)

26 część 1 Co to jest polityka?

Paradygmat

Paradygmat jest w najogólniejszym sensie wzorem lub modelem, który podkreśla odpowiednie cechy poszczególnych zjawisk, nieco podobnie do typów idealnych. Kuhn (1962) postugiwat się tym terminem w odniesieniu do ram intelektualnych poszukiwań wiedzy, które obejmują pozostające we wzajemnych relacjach wartości, teorie i zatozenia. „Normalna" nauka przyrodnicza jest zazwyczaj prowadzona w trwałych ramach intelektualnych, w nauce „rewolucyjnej" natomiast nieustannie podejmowany jest zamiar zastąpienia starego paradygmatu nowym. Radykalną konsekwencją tej teorii jest uznanie, że prawda i fałsz nie mogą zostać ostatecznie ustalone. Są zaledwie prowizorycznymi osądami funkcjonującymi na obszarze przyjętego paradygmatu, który z czasem zostanie zastąpiony innym.

Według Kuhna nauki przyrodnicze są zawsze zdominowane przez jeden paradygmat Rozwój nauki zaś stanowi serię „rewolucji”, w których stary paradygmat zostaje zastąf piony nowym. Z kolei nauki polityczne i społeczne wyróżnia to, że stanową arenę ście rania się walczących i konkurujących ze sobą paradygmatów. Te paradygmaty przyjmuj ją formy szerokich filozofii społecznych, zwykle nazywanych ideologiami politycznymi! liberalizmem, konserwatyzmem, socjalizmem, faszyzmem, feminizmem itp. Każdej z nich prezentuje swoistą interpretację społecznej egzystencji, każdy oferuje wyjątkowe! spojrzenie na świat. Przedstawienie tych ideologii jako paradygmatów teoretycznycKl nie oznacza oczywiście stwierdzenia, że większość, jeśli nie wszystkie analizy polityki ne są zawężone ideologiczne w takim znaczeniu, że promują interesy partykularnych grup lub klas. Daje po prostu do zrozumienia, że analiza polityczna jest zwykle prze^ prowadzana na bazie określonej tradycji ideologicznej. Na przykład duża część dorob|jj ku akademickiej nauki o polityce została skonstruowana zgodnie z liberalno-racjonalra stycznymi założeniami, a zatem nosi piętno ich liberalnego dziedzictwa.

Różne poziomy analizy pojęciowej zostały przedstawione w postaci diagramu na$J rys. 1.4.    *    'l

Rysunek 1.4    ,

Poziomy analizy.pojęciowej

Pojęcia

Modele albo mikroteorie

Makroteorie

Przykłady: władza, klasa społeczna, prawa, system prawny

Przykłady: analiza systemowa, wybór społeczny, teoria gier

Przykłady: pluralizm, elityzm, funkcjonalizm

ROZDZIAŁ I Podsumowanie

27

mością, przez którą ludzie tworzą, chronią i zmieniają ogólne za-Sataka, jest działaniem zasadniczo społecznym, nierozerwalnie zwią-||*strony z istnieniem różnorodności i konfliktu, a z drugiej skionno-płpjacy i współdziałania. Lepiej określać politykę jako poszukiwanie pamfliktu, niż jako rezultat tego procesu, gdyż nie wszystkie konflikty frozWiązywalne.

yślicjele definiowali politykę na różne sposoby i w ramach różnych trady-yk||Była postrzegana jako sztuka rządzenia, lub jako „to, co dotyczy pań-Jm|gr.o wadzenie i zarządzanie sprawami publicznymi, jako rozwiązywanie Kcłrodzc debaty i kompromisu, oraz jako produkcja, dystrybucja i wymię zasobów w ciągu trwania życia społecznego.

pmważna debata na temat zakresu tego, co „polityczne”. Zgodnie z trady-ujęciem, polityka obejmuje instytucje i podmioty działające na are-le2M§j| które zajmują się organizacją życia społecznego. Jednakże gdy poli-łjtmtóna jest w kategoriach hierarchicznych stosunków władzy, wówczas zff|%że obszar jej obejmuje również sferę „prywatną”.

^polityce przyjęto szereg podejść analitycznych, takich jak: filozofia po-pmaliza teorii normatywnej, tradycja empiryczna szczególnie skupiona na instytucji i struktur, analiza behawioralna wraz z próbami wprowadzenia mikowego, oraz różnorodne współczesne podejścia np. teoria racjonalne-

)<gi

' Naujajwość politologii uwarunkowana jest jej umiejętnością zdobycia obiektywnej więdżyH'a;.^temat świata polityki przez odróżnianie faktów od wartości. Zadanie to utmifmlją problemy związane z dostępem do wiarygodnych danych, ukryte w modelach:! teoriach politycznych wartości oraz orientacje polityczne adeptów nauki

°.Rofe-

• PójęĆi^|jhbde!e i teorie są narzędziami analizy politycznej, umożliwiającymi wmu-rówyvranie kolejnych cegiełek w gmach wiedzy. Należy jednakże pamiętać, że są je-dynife'narzędziami analitycznymi. Mimo iż wspierają rozwój procesu rozumienia, zawsżę_;będą bardziej ogólne i spójne aniżeli bezkształtna i złożona rzeczywistość, którąśStara ją się opisać. W końcu wszystkie badania polityczne i społeczne przeprowadzane są wedle konkretnych intelektualnych ram względnie ideologicznego paradygmatu.