55

SOCJOTECHNICZNE DETERMINANTY KSZTAŁTOWANIA POSTAW POLITYCZNYCH

1. Założenia

W toku wcześniejszych rozważań przyjąłem założenie, iż celtą sozotechniki jest rozszerzona reprodukcja porządku społecznego. Oznacza to, iż dostrzegamy ukierunkowanie procesu przemian społecznych i potrafimy — nawet jeśli niezbyt precyzyjnie - ». dentyfikować cele ku którym zmierzamy bądź zmierzać powin. niśmy według systemów sterujących. Próba scharakteryzowania socjotechniki jako procesu przenikąjącego cały organizm społecz-ny, w którym trudno określić podmioty wywierania wpływu, wyznaczę wy toki poziom abstrakcyjności rozważań. W praktyce życia politycznego ma on pozornie mniejsze znaczenie, niż w miarę bezpośrednie formy oddziaływania socjotechnicznego, da* jące efekt w osiąganiu konkretnych, pożądanych postaw i zachowań. Socjotechnika polityczna wpisuje się w proces komunikowania politycznego, a w konsekwencji wykorzystuje także techniki marketingu politycznego i propagandy. Efekty tych wpływów są szybsze i znacznie łatwiej identyfikowalne, co powoduje, że jesteśmy skłonni przypisywać im znacznie większe znaczenie niż tym procesom, których skutki dąją się zaobserwować w dłuższych przedziałach czasu. Każda epoka i każdy system mąją swoich

politycznych magów, którzy dzięki umiejętności manipulowania emocjami i zręcznemu uczestnictwie w grze polityczne) mogą wywierać ogromny wpływ na poglądy, przekonania i postawy lodzi. Jestem jednak przekonany, te te formy kształtowania postaw i zachowań społecznych wpisują się w soejotechnikę znacz* idę wyższego rzędu, dopuszczającą tylko takie możliwości sterowania rozwojem społecznym, które są funkcjonalne z punktu widzenia celów długofalowych, trwalszych niż większość jednostkowych karier politycznych. Odnaleźć podmioty tak rozumianego procesu socjotechnicznego jest znacznie trudnię), tym bardziej że różny może być ich stopień i forma zinstytucjonalizowania. Analiza procesu socjotechnicznego daje się przeprowadzić w sposób racjonalny raczej post factum, a więc dana jest przede wszystkim naukom historycznym, szukającym wyjaśnienia określonego przebiegu zdarzeń w przeszłości. W tej części pracy zamierzam jednak pokazać, iż bardzo ogólna (oczywiście nie w znaczeniu deprecjonującym, lecz poziomu abstrakcji) wiedza o mechanizmach funkcjonowania życia społecznego, przy uwzględnieniu znajomości cech osobowościowych jednostek w określonych warunkach rzeczywistości, daje się przełożyć na konkretne zasady oddziaływania socjotechnicznego. Znając ogólne trendy rozwojowe systemu, można pokusić się o wskazanie podmiotów i technik wywierania wpływu społecznego w wymiarze praktycznym, a nie tylko abstrakcyjnym.

Analizując socjotechniczne aspekty gry polityczną), nie można pominąć czynników wywierających na nas określony wpływ, stymulujących powstawanie określonych postaw i zachowań politycznych. Działania socjotechniczne umożliwiają kreowanie postaw, które generują w systemie sterowanym predyspozycje do określonych zachowań. Posiada on wówczas skłonność do postępowania zgodnie z intencją systemu sterującego bez jego ingerencji. Proponuję podział tych determinantów na dwie grupy -pozaracjonalne i racjonalne. Przez pozaracjonalne rozumiem zarówno takie czynniki, które nie dąją się uzasadnić na grandę racjonalnym - są więc irracjonalne - jak i emocjonalne, czyli te, których nie można weryfikować intelektualnie, bowiem pochodzą

107