55 (75)

wychowania jest mc wychowywać, postępować inaczej niż zwykle, a przede wszystkim me narzucać z góry określonego celu i programu oraz me stosować kar. Jedynie dopuszczalną karą u Rony. seau jou kara naturalna, gdy natura sama ukarze dziecko konsekwencją dokonanego czynu. Utopijność idei Rousseau najbardziej uwidaczm.. się w teorii kary naturalnej, gdyż nie można absolutnie czekać do chwiij aż caiura-matka surowo ukarze dziecko, np. utopieniem się w studni, trzeba bowiem dziecko uchronić od wypadku, a nawet odstraszyć karą od istniejącego zagrożenia.

Idea Rousseau przyniosła wiele dobrego, na przykład zachęciła matki do karmienia niemowląt własną pumą, co w kulturze dworskiej Oświecenia uchodziło za prostackie i wstydliwe - dzieci arystokracji oddawano do odchowania raamkom Idea Rousseau zawiera w sobie także racjonalne jądro poszanowania wolności dziecka, którą trzeba umiejętnie pokierować przez porozumienie i współdziałanie / dzieckiem, a nie przez narzucanie ułą czego* co dziecka me interesuje. Jednakże praktyczna realizacja idei Roomeau długo nic dochodziła do skutku, gdyż wymagała jeszcze rozwiązania wieta problemów, jak np. stosunku wolności dziecka do moralności, do sprawy samowoli dziecka itp., co nastąpiło dopiero pod koniec XIX w kiedy to ukształtowały aę liberalne zasady moralizmu. personjh/mu i humanizmu

a) Morahzm idealistyczny, czyli pojmowanie moralności w liberalizmie wywodzi się z założenia RouMesu‘a, że człowiek jest z natur) dobry, a więc postępuje moralnie tylko wtedy, gdy żyje zgodnie ze swym popędami. W końcu XIX stulecia psychoanaliza Z. Freuda (znt 1939) stała się naukową podbudową moralności liberalnej Lekarz austriacki, Zygmunt Freud na podstawie obserwacji osób nerwowych doszedł de przekonania, iż popęd seksualny (libido) stanowi jedyne źródło życia psychicznego i kieruje postępowaniem człowieka Popęd urn rozwija lig w dziecku od niemowlęctwa jako sfera nieświadomego Ono (Ej lub w łacinie Id), ale natrafia na cenzurę świadomości ja/mi Uch Ego) w postaci zasad etycznych sumienia jako nadjażnt i Ober ich * Super Ego). Wówczas to libido zostaje zepchnięte do podświadomości, w której powstaje kompleks, jako wiązka skojarzonych wyobrażeń, zabarwionych uczuciowo nienawiścią i powodujących zaburzenia nerwicowe. Tak np. u chłopców tworzy się kompleks Edypa jako zazdrość o matkę wobec ojca. u dziewcząt zaś kompleks Elektry jako zawiść o ojca wobec wobec matki. Nie dochodzi do powstania kompleksu tylko energii popędowej powoduje uszlachetnienie jej, czyli wywół^ż ^ proco sublimacji instynktu, tworzący zdaniem, Freuda rebgję.

^ palność, sztukę i wszelkie dzieła kultury w ogóle.

Uczeń Freuda, austriacki psychiatra Alfred Adler (zm. 1937), psychologii indywidualnej, odrzucił wprawdzie pansdMBahzm jako jedyne źródło psychiki, ale przyjął działanie instynktu mocy ub postawienia się. który także może ulec w niekorzystnym środowisku ^mowaniu. dziś powiedzielibyśmy frustracji, tworząc kompleks (łi/szości lub poczucia malowartościowości, np. z powodu kalectwa lub brzydoty- Kompleks taki da się usunąć tylko na drodze kompensacji, od przez zastąpienie pierwotnego celu dążenia do mocy nowymi wartościowymi celami. Tak np. na drodze kompensacji Napoleon, kapral małego wzrostu, stal się genialnym wodzem, krótkowidz Matejko wielkim malarzem narodowym, a każda „brzydula" może szukać kompensacji bądź. to w intelektualizmie bądź w dobrom serca. Tak więc proces sublimacji lub kompensacji stał się w psychologii głębi podstawą moralności, która polega na tym. by nie tłumić popędów, me tworzyć kompleksów przez kolizję działania z zasadami etyki, lecz doprowadzić instynkty do sublimacji i uszlachetniania przez wyładowanie czynne popędu, skierowane na cele kulturalne.

W związku z tym Piotr Bovet, psychoanalityk szwajcarski, opracował program sublimacji instynktu walki u chłopców, którzy zamiast krwawych bójek pomiędzy sobą znajdą upust energii w alpinizmie,

« walec sportowej z naturą lub ze sobą, a przynajmniej w kibicowaniu zawodom lub te/ w walce szachowej, w której występuje szczyt sublimacji w postaci platonizacji instynktu.

Rzeczywiście omówiony proces sublimacji działa w rozwoju człowieku i jol znany nawet już św. Tomaszowi z Akwinu¹⁴,a praktykowany przez świętych („do wyższych rzeczy jestem stworzony”, jak mawia! św. Stanisław Kostka), ale w ujęciu chrześcijańskim nie instynkt samorzutne się uwznioślu. gdyż jest moralnie obojętny, lecz szlachetnieje sam

człowiek jako osoba, którą rozwijając rozum ku prawdzie, a wolę ku dobremu, może popędy zużytkować dla dobrego lub złego celu. np. do

¹¹ S Th, III, 28. 4; kt. K Michalik i. La \ublimation thomtite, ..Angelicum" 19)7 (mc. |/2,