5

na na przykładzie. Kiedy mówimy, to „Kowalski" jeet dobrze wychowany, bo w takich to, a takich sytuaęjach demonstruje takie to, a takie zachowania. Ujawnia takie poglądy i wio w jakich momentach podlać określone działania, to wówczas mówimy o wychowaniu jako wytworze różnorodnych działań pedagogicznych. „Kowalski" Jest dobrze wychowany, bo w przeszłości podlegał skutecznym oddziaływaniom edukacyjnym zarówno w rodzinio, jak i w szkole, czy w wielu innych środowiskach wychowawczych. „Kowalski" jest dobrze wy-chowany bo przyswoił sobionormy społecznego współżycia i potrafi je wykorzystać w określonych sytuacjach społecznych. Oceny takiij dokonują inni ludzie no podstawie fragmentarycznych hądź długotrwałych obserwacji funkcjonowania „Kowalskiego" w różnorodnych sytuacjach społecznych. Diagnoza taka nie musi być jednak zgodna ani z autoportretem psychicznym samogu, Kowalskiego" jak też innych osób współżyjących z nim w określonym środowisku. Ocenę taką wyraża się na podkreślenie aprobowanogo przez oooniąjącogo kierunku oddziaływań pedagogicznych nąjbliższego „Kowalskiomu" środowiska wychowawczogo. Przyznać tu Jednak należy, iż kryteria uznania kogoś za „dobrze wychowanego" nie są ostre i nie pozwaląją na odróżnienie owego „dobrego wychowania" od „dobrej socjalizacji", czy raczą) skuteczną) socjalizacji. Wartościujące stwierdzenie „dobre wychowanie" możo być wszak tylko wytworem „skutecznej socjalizaąji" i niczym więcąj,

Kiedy mówimy o wychowaniu jako czynności, to wówczas analizujemy proces wychowywania. Jest on na ogół długotrwały. Biorą w nim udział liczne podmioty oddziaływające na daną jednostkę, wreszcie znaczny udział w tym procesie ma także osoba wychowywana. Ona bowiem podąjtmąje sama wysiłki na rzecz budowania własną) osobowości przekształcając już uwewnętrznkme normy i wartości na nowe jakości.

Proces wychowywania obejmuje zatem szereg działań podejmowanych przez wychowawców, przez samego wychowanka obcującego s wartościami kultury stanowiącymi też treść innych oddziaływań wychowawczych oraz wartości aktualnie tworzone w środowisku spolecagyii), Wychowanie jako czynność obejmuje swym tałrreeem zarówno wartości, które stanowią dorobek poprzednich pokoleń i bliskie są szczególnie pokoleniu rodziców wychowankę, jak też wartości aktualnie tworzone - bliskie bardziej wychowankowi niż poprzednim pokoleniom, wartości, z którymi nie zetknęli się przedtem wychowawcy, z którymi nie potrafili się jeszcze uporać i włączyć je we własny system aksjologiczny

Wychowywanie uznać można jako proces spotkania wartości tradycyjnych, jakoś oswojonych przez wychowujące pokolenia i wartości kreowanych właśnie tu i teraz, nieobecnych w doświadczeniu poprzednich pokoleń. Zetknięcie to często powadzi do konfliktu pokoleń, który sam w sobie może mieć walory pozytywne. Prowadzi bowiem na ogól do postępu społecznego i transformacji osobowości zarówno wychowawców jak i wychowanków. Bywąją jednak nieporozumienia prowadzące do konfrontacji z użyciem siły bądź to fizycznej, bądź przymusem psychicznym. Uznać je można za społeczną cenę emancypacji młodych pokoleń wo współczesnym święcie. Są raczej marginesem życia społecznego, chociaż bardzo widowiskowym, zwłaszcza w środkach masowego przekazu.

K. Sośnicki wskazał także na odmienne desygnaty pojęcia wychowania. W przekonaniu tego autora niekiedy mówi się o wychowaniu w wąskim, a niekiedy w szerokim znaczeniu. Wychowanie w wąskim znaczeniu obejmuje tylko niektóre „sfery osobowości" - jak to nazywał wspomniany autor. Ideę „sfer osobowości" K. Sośnicki wziął z klasycznej psychologii niemieckiej, a jej reprezentanci od Platona. Platon wyróżnił w człowieku kilka dusz - sfer osobowości. Oprócz strony cielesną) mamy zatem duszę rozumną - czyli intelekt, duszę pożądliwą - czyli aferę woli i duszę czującą - a zatem sferę emocjonalną. Wychowanie w wąskim zakresie, w przekonaniu K. Sośnickśego, obejmuje oddziaływanie na sferę emocjonalną i woltcjonalną, na te strony życia psychicznego, które tworzą podstawy ludzkiego „charakteru". Natomiast wychowanie w szerokim zakresie obąjmujo oddziaływanie na charakter jak też sferę intelektu. Wówczas ogarnia całą osobowość człowieka

Podział na sfery osobowości i odpowiadające im rodzaje oddziaływań wychowawczych na długo zapanował w praktyce edukacyjnej. Wychowanie w wąskim zakresie obejmowało zatoń takie działy pracy pedagogicznej, jak; wychowanie moralne i estetyczne - kształtowanie charakteru, a wychowanie pełne - w szerokim zakresie - również wychowanie umysłowe i fizyczne.

W literaturze pedagogicznej wychowanie bywa też ujmowane w kategoriach zjawisku społecznego albo działalności spolecznąj. Przyjmuje się tułaj stanowisko, iż w początkach ludzkiąj cywilizacji nio wyodrębniano działalności pedagogicznej spośród innych rodząjów ludzkich czynności. Dopiero rozwĄj różnych form aktywności społecznej, a w szczególności przejście od etapu zbieractwa do początków działalności pasterskiej i rolniczą) wymusił konieczr''•przygotowywania niektórych oaób z rodzinną) i sąsiedzkiej grupy społeczną) do pełnienia w nią) określonych funkcji. Narzucała je konieczność przekazywania specyficznych umiąjętnośri dorastającym przedstawicielom młodego pokolenia. Już nie wystarczała prosta obserwacja przez dzied zachowania się łudzi dorosłych w różnych momentach funkcjonowania w grupie. Niezbędne stało się eek>we działanie właśnie pedagogiczne, działanie przebiegające według pewnych reguł postępowania. Z czasem właśnie owe reguły postępowania pedago-gicznego dały podstawy nowego rodzaju wiedzy człowieka, wiedzy o tym, jak przekazywać pewne specyficzne umiejętności i niezbędne informacje o pełnieniu danej roli zawodową) i społecznej. Operowano nie tylko wiedzą o metodach kształcenia, ale także o typach ludzkich, o wartościach moralnych.