5 (1783)

nacisk na kreatywność i odkrywczość. Proponujemy więc, byście dobrze się państwo zastanowili, które z waszych lekcji powinny prowadzić do celów operacyjnych, a które do nie-operacyjnych. Aby ułatwić państwu podejmowanie decyzji, rozwiniemy teraz nieco bardziej pojęcie celów operacyjnych i nie-operacyjnych.

NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI CELÓW OPERACYJNYCH

Cel operacyjny określa pożądany stan osoby uczącej się, wskazuje,-jakich umiejętności uczeń nabędzie na danej lekcji, opisuje zachowanie, które nauczyciel będzie mógf dostrzec za pomocą samych tylko zmysłów. Kiedy osoba ucząca się potrafi zademonstrować, że osiągnęła ten stan, uznaje się, iż cel został osiągnięty (np. student pedagogiki wybierze pięć celów operacyjnych z listy piętnastu różnych celów ogólnych i szczegółowych). Cel operacyjny opisuje więc pożądany rezultat lekcji w taki sposób, że na ogół można by się zgodzić, iż była ona udana lub nieudana.

Wśród innych terminów opisujących cele operacyjne występują cele wymierne, cele dla osoby uczącej się, cele dydaktyczne, cele funkcjonalne oraz cele końcowe. Wszystkie te terminy kładą nacisk na znaczenie: (1) formułowania celów opisujących, jakich uczeń nabędzie umiejętności po zakończeniu doświadczenia lekcyjnego; i (2) takiego opisu zachowania, by można je było zaobserwować i zmierzyć.

Wszystko dobrze, ale jakie są cechy sensownych celów operacyjnych? I jak się je formułuje, by prawdopodobieństwo ich osiągnięcia było jak największe?

Rzecz najważniejsza to krtpiprznnść określenia oikipgn zachowania końcowego osoby uczącej się, którego życzy sobie nauczyciel. Cel operacyjny jest więc użyteczny o tyle, o ile wskazuje, jaką umiejętność osoba ucząca się musi nabyć! co powiedzieć lub wykonać, aby wykazać opanowanie celu. Cel ten musi opisywać obserwowałne zachowanie, z którego nauczyciel może wnosić o zdobyciu konkretnych umiejętności umysłowych. Zachowanie obserwowalne może być werbalne lub niewerbalne. Osobę uczącą się można więc poprosić, by odpowiedziała na pytania ustnie lub pisemnie, by zademonstrowała zdolność wykonania pewnej czynności lub rozwiązała zadanie praktyczne.

Druga cecha wynika z pierwszej i wiąże się z potrzebą konkretnego i precyzyjnego formułowania celu operacyjnego. Wiele słów, których używamy w codziennym życiu, w wystarczającym stopniu zaspokaja naszą potrzebę komunikowania się z innymi ludźmi. Często są one jednak zbyt ogólne i niejasne na użytek celów operacyjnych. Przyjrzyjmy się dwom następującym kolumnom wyrazów:

wiedzieć

ocenie

wymienić

zbudować

napisać

wyjaśnić

rozumieć

zdawać sobie sprawę z zademon: docenić wartość    ocenić być obeznanym z uchwycić

Słowa i wyrażenia z lewej strony są zbyt niejasne i nieprecyzyjne, by uźywin ich do formułowania celów operacyjnych. Są wieloznaczne i można je widni .1 ko interpretować (oczywiście doskonale nadają się do opisu nie-operacyjnyt h ceTów ogólnych i szczegółowych, gdzie ich wieloznaczność może być /nicią) Terminy z prawej strony są natomiast precyzyjniejsze, mniej otwarte na min pretacje i wskazują, w jaki sposób osoba ucząca się będzie udowadniał i/ zdobyła informacje bądź umiejętności, które przyczynią się lub doprowadzą d<> tego, że będzie wiedzieć, rozumieć, doceniać czy że coś uchwyci. ('cle opli MM

przy użyciu takich słów uznamy za operacyjne. Jeśli więc uczeń potrafi W).....

nić wydarzenia w Europie, które doprowadziły do wybuchu I wojny światowej i ocenić ich znaczenie, jego nauczyciel może wnosić, że osiągnął pewne /10/11 mienie przedmiotu.

W tym miejscu powinno paść jedno ostrzeżenie. Nie wolno zukłiulm h rozumienie i wymienianie sąjednym i tym samym z tego jedynie powodu, o |i dno

"■    -■———-— _ —^,yn *

zastępuje drugie. Jak wskazuje Hirst , stanów umysłu nigdy nie należy myln z h li świadectwami. To, że dziecko potrafi wymienić wydarzenia w Europie prowiul/ąi > do wybuchu I wojny światowej, świadczy tylko o podstawowym opiniowaniu faktów, które — po osiągnięciu przy innych okazjach kolejnych zwią/anyi li / ty m tematem celów — może prowadzić do pełniejszego zrozumieniu próbki 1111 I" samo ostrzeżenie dotyczy pozostałych par wyrazów.

Jak wspomniano powyżej, słowa w rodzaju tych wymienionych w lewe| k< iIiiiii nie są całkowicie do przyjęcia przy formułowaniu nie-operacyjnych celów szi /< gółowych i ogólnych. Trudność, przed którą staje praktykant, polega nil tym, )»lk przełożyć tego rodzaju słowa i wyrażenia na obserwowalne zachowanie, Najlepiej zapewne posłużyć się prostym przykładem. Rozpoczynamy od celu o umiurl ( nej ogólności. Z niego wyprowadzamy cel nie-operacyjny, z newralgicznym dla niego sformułowaniem, brzmiącym rozwińcie...świadomość. Przekładamy go na stępnie na cel operacyjny, w którym miejsce wspomnianego wyrażeniu zajmuje słowo wymienię.