PICT6151(1)

282 _

V

282 _

V

iłują wyłącznic względy poznawcze. Nic kładzie się więc nacisku na dn liczbę osób badanych, ani leż nic ma sprecyzowanego sposobu ich dobo* ni. Badacz dokonuje dobom celowego, uzasadnionego problemem m przy tym stosować różne kryteria, jeśli zależy mu na zróżnicowaniu bad^ nych pod względem pewnych cech.

Wielu początkujących badaczy jakościowych nurtuje pytanie o liczb* osób czy zjawisk, które należy uwzględnić, aby zebrać materiały pozwą"? łające na poznanie natury interesującego ich zjawiska. W strategii jakością wej nie pojawiają się liczby określające minimum przebadanych sytuacji czy osób. Można zbadać jedną osobę (np. historia życia, badania biog_ra. liczne) lub jedno zjawisko (np. badania w działaniu) i będzie to stanowiło wystarczający materiał do opisu. Fakt. ze badaniu poddawany jest jeden obiekt sygnalizuje równocześnie, iż będą to rozległe studia nad tym obiektem. Badacz, który zebrał 200 ankiet może uzyskać mniej materiałów do opisania poznawanego przez siebie zjawiska, niż ten. który przeprowadził jeden pogłębiony wywiad'¹. Jeśli jeden wywiad trwał łącznie (kilka spotkań) 8 10 godzin, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że zebrano bogatszy materiał niż w przypadku gdy trwał jedną godzinę. W badaniach fenomenograficznych na przykład mówi się o potrzebie przeprowadzenia około 20 wywiadów w celu poznania, jakie znaczenia nadają określonym pojęciom badani, ponieważ ta liczba wyczerpuje pole znaczeń przypisywanych określonym pojęciom.

O wartości i wiarygodności zebranych materiałów nie decyduje liczba, ale skrupulatność, z jaką badacz poznawał interesujące go zjawisko. Jeśli przeprowadzał obserwację uczestniczącą w jakimś środowisku, obiekt był jeden, ale obserwacja trwała długi czas (np. kilka miesięcy), to można przypuszczać, że zebrał wystarczająco dużo danych, aby móc poznawane zjawisko opisać. Uważani, że można mówić o następującej zależności w doborze osób czy też obiektów: im w-ęższy obszar badania, im bardziej powierzchowny jego ogląd, tym badanych powinno być

W stanowisku, które ja przyjmuję powtórzenie badania przy użyciu tego samego narzę-d/ia jest niemożliwe, ponieważ każde badanie jest specyficzne, a standaryzowane narzędzie nie istnieje.

Przykładem na bogactwo materiałów zebranych w jednym wywiadzie może b.w badanie F. SchUtze, Trajektoria cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretuj nej, „Studia Socjologiczne" 1997, nr 1.

więcej: ii" bardziej pogłębiona eksploracja, rozległa obserwacja. ,vm

"12*» po w i n i c n s ze ze gól owo wyjaśnia, dlaczego wybrał właśnie >c

osobę, len P^rayP^a<1“^k' '    °^bl*^k‘- ^dhlczeS° wybrana została jedna dwie

«y osiem osób? Dobór jes bow.cm podyktowany pewnym _zamiare*

badacza, który powtnten /ostać szczegółowo przez niego przedstawiony w badaniach jakościowych nic określa się zasięgu zjawiska, lecz próbuje zrozumieć, na czym ono polega, ponieważ ważniejsza jest wymowa stów |_Ub obrazow niż liczby. Liczba badanych osób powinna zostać merytorycznie uzasadniona dbałością o jak najwierniejszy opis badanego zjawiska.

Sygnałem do zakończenia procesu zbierania materiałów może być sytuacja, gdy analiza kolejnych przypadków nie wnosi nowvch aspektów wątków, treści do wiedzy już zdobytej (bardzo wyraźnie jest to dostrzegalne w badaniach tenomenograficznych). laka sytuacja nazywana jest stanem teoretycznego nasycenia w procesie gromadzenia danych . Jest to jeszcze jeden argument przemawiający przeciw określaniu liczebności doboru próby na początku badania.

Rezygnacja z rzetelności w badaniach jakościowych wynika z przeświadczenia o wyjątkowości, jednostkowości i niepowtarzalności po ^{2 1}

znawanej sytuacji. Każde badanie traktowane jest jako swoiste zjawisko, które nie może być powtórzone w tej samej formie i atmosferze '. Jeśli badamy tę samą osobę powtórnie, to mamy już do czynienia z inną osobą, bogatszą o doświadczenia i wiedzę, zdobyte w pierwszym kontakcie. Badanie podobnych zespołów ludzi: np. uczniów wszystkich równoległych klas jednej szkoły, prowadzonych przez tego samego nauczyciela, za pomocą tego samego narzędzia, nie będzie tym samym, następuje bowiem zmiana sytuacji badania i osób badanych. Każdy nauczyciel wie przecież (a badacze niekiedy o tym zapominają), że w różnych klasach ten sam temat lekcji jest w różny sposób odbierany i rozumiany. Ponadto lekcja prowadzona po raz trzeci przez tego samego nauczyciela jest inna niż ta pierwsza. ponieważ jest on bogatszy o doświadczenia wyniesione z dwóch wcześniej przeprowadzonych lekcji.

1

Ossowski opisał wpływ procesu badania na osoby poddane badaniu. Por. ‘ owski. O osobliwościach.... op. cii.

2

' D. Urbaniak-Zając, J. Piekarski, Badania jakościowe - orientacje teoretyczno-ine-Moiogicznc. (w:) Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych. Studia i materia-

^rckl- ^D- Urbaniak-Zając. J. Piekarski. Lód/ 2001. Wyd. UL