5 (1943)

Elementem regulacyjnym jest tranzystor T włączony szeregowo z obciążeniem. Tranzystor T pracuje w układzie wtórnika emiterowego z bazą dołączoną do źródła napięcia odniesienia, którym jest dioda Zenera DZ. Wtórnik emiterowy zmniejsza rezystancję wyjściową zasilacza (1 + P) razy.

W celu uzyskania mniejszej rezystancji wyjściowej, a tym samym lepszej stabilizacji stosuje się układy ze wzmacniaczem prądu stałego, zwanym wzmacniaczem błędu (rys. 4.6a). Na wejście wzmacniacza błędu są doprowadzone dwa sygnały — napięcie wzorcowe U oraz napięcie U₂/n (n > 1). Różnica tych obydwu napięć zostaje wzmocniona i steruje elementem regulacyjnym.

Na rys. 4.6b przedstawiono układ praktyczny stabilizatora. Wzmacniacz z tranzystorem 7j wzmacnia różnicę między napięciem U₂RJ{R₃ + R₄) i napięciem odniesienia U_z z diody Zenera DZ. Rezystor jest obciążeniem tranzystora Tj i jednocześnie polaryzuje bazę tranzystora T₂.

	Element
	regulujący			■I,	r3 ‘
Ul			Wzmacniacz			r
				^ I		u2n
			błędu	■W] ii	u,
			L		n

Rys. 4.6. Stabilizator napięcia: a) schemat ogólny, b) układ praktyczny [1]

Stabilizator jest w rzeczywistości układem automatycznej regulacji, zrealizowanym za pomocą wzmacniacza prądu stałego z silnym ujemnym sprzężeniem zwrotnym.

Przypuśćmy, że z jakiegoś powodu wzrosło napięcie wyjściowe U₂. Na bazie tranzystora 7j pojawi się wówczas wyższe napięcie sterujące, w wyniku czego prąd kolektora /_C1 wzrośnie. To spowoduje obniżenie napięcia U_CI.

Napięcie U_CI jest wyższe niż napięcie U₂ i jeśli napięcie U₂ wzrosło (z założenia), a U_CI obniżyło się, to złącze baza-emiter tranzystora T₂, sterowane różnicą tych napięć (U_CI - U ), jest spolaryzowane niższym napięciem, co pociąga za sobą zmniejszenie prądu Tranzystor T₂ zaczyna gorzej przewodzić i prąd ^C2 maleje, powodując obniżenie napięcia wyjściowego U₂, a więc efekt odwrotny do założonego na początku. Jest to zgodne z istotą oddziaływania sprzężenia zwrotnego ujemnego.

Istnieje wiele rozwiązań stabilizatorów, różniących się mocą wyjściową, współczynnikiem stabilizacji, zakresami napięć wyjściowych. Stabilizatory są budowane z układem zabezpieczenia w przypadku zwarcia wyjścia. W układzie bez zabezpieczenia, całe napięcie z zasilacza mogłoby wystąpić na tranzystorze i spowodować jego zniszczenie.

70