5 (480)

procesy, które przenikają jednostkowe przedsiębiorstwo „na wskroś”. Skomplikowane (złożone, zaawansowane technicznie) produkty są wytwarzane w łańcuchu kooperujących ze sobą firm. Na przykład za producenta samochodów uznaje się koncerny motoryzacyjne, takie jak np. Volkswagen, Ford czy Fiat, gdy jednak spojrzymy na udział kosztów zakupów materiałowych w strukturze kosztów ogółem tych firm, okaże się, że stanowią one 70-90% ich wartości. Oznacza to, że ogromny udział w wytwarzaniu samochodów przypada zewnętrznym firmom kooperacyjnym (dostawcom, poddostawcom itd.). Optymalizacja procesów logistycznych nie może się więc ograniczać tylko do jednostkowego przedsiębiorstwa. Szerzej na temat łańcuchów i sieci logistycznych traktuje punkt 1.3.2.

Historyczne ujęcie rozwoju logistyki w dziedzinie organizacji i zarządzania wskazuje na silne tendencje (przesłania) wzrostu-znaezenia-preeesew-logistycznych w kształtowaniu przewagi konkurencyjnej firm.

Rosnącą rolę logistyki można również zaobserwować bezpośrednio na przykładzie własnych, życiowych doświadczeń. W latach 50., 60., a nawet 70. można było dostarczać klientowi produkty, które z prawdopodobieństwem 80% spełniały wymogi jakościowe. Poziom taki był akceptowalny, gdyż klienci podczas trwającego ponad dwie dekady powojennego boomu gospodarczego nabywali pierwsze w życiu radio, pierwszą w życiu lodówkę, pralkę automatyczną samochód itd. Rynek produktów AGD i RTV w tych czasach był typowym rynkiem producenta (nadwyżka popytu nad podażą). Umiejętność wytworzenia poszukiwanych wyrobów była cechą priorytetową w dalszej kolejności liczył się poziom serwisu, sposób dystrybucji itd. Podobną sytuację obserwowaliśmy w naszym kraju do lat 90., kiedy w warunkach „gospodarki niedoborów” tworzyły się kolejki chętnych do zakupu praktycznie wszystkich wyrobów - od produktów spożywczych, jak mięso czy cukier, po meble, pralki, lodówki, samochody itd. W sytuacji rynku producenta wytwórcy są zainteresowani przede wszystkim wzrostem wolumenu intratnej produkcji. Na dalszy plan schodzą cele w postaci obniżania kosztów wytwarzania, jak również kosztów dystrybucji, serwisu, składowania itp., gdyż nie od nich zależała strategiczna przewaga konkurencyjna firmy. W dzisiejszych czasach niewyobrażalne jest dostarczanie klientowi produktu, który z prawdopodobieństwem mniejszym niż 97-98% spełnia wysokie wymogi jakościowe. Sytuacja taka przyczynia się powstawania i rozpowszechniania systemów zarządzania akcentujących rolę jakości, takich jak TQM (total ąuality management - zarządzanie powszechną jakością)¹ czy six sigma². Ponadto coraz trudniej jest namówić klientów na zakup nowej generacji sprzętu AGD lub RTV, zwłaszcza gdy posiadają oni sprawne do tej pory urządzenia starszej generacji. Rośnie również presja na konkurencję kosztową czyli na zaoferowanie klientowi produktu wysokiej jakości po najniż-

szych kosztach całkowitych. W skład tych kosztów wchodzą niewątpliwie koszty produkcji, ale coraz większy w nich udział mają koszty logistyczne (transportu, magazynowania, opakowania, serwisu itd.). Powoduje to coraz większe zainteresowanie przedsiębiorstw poprawą zarządzania w obszarze logistyki, gdzie upatruje się rosnący rezerwuar oszczędności, a zarazem poprawą przewagi konkurencyjnej firmy. Czynniki takie jak: znaczna obniżka kosztów transportu, deregulacja i demonopolizacja rynku transportowego w wielu krajach, ograniczanie barier przewozowych (cła, kontyngenty, kontrole graniczne), szybszy i tańszy przepływ informacji spowodowały wzrost znaczenia logistyki w biznesie, gdyż umożliwiły opłacalną organizację przestrzenną produkcji praktycznie w dowolnej lokalizacji na świecie. Powstały też nowe obszary gospodarki, jak np. masowe usługi tury-- styczne, gdzie logistyka stanowi podstawowy czynnik sukcesu. Turystyka to zjawisko młode, powstało w XIX wieku i służyło jako określenie młodych angielskich arystokratów podróżujących przez 3 lata po Europie w celu uzupełnienia swojej edukacji. Dopiero kolej żelazna umożliwiła podróże klasie średniej. Modne stały się wycieczki nad morze oraz koordynacja tych wyjazdów przez biura podróży oferujące kompleksową usługę. Duże znaczenie miały również zdobycze techniki w postaci telegrafu i telefonu, które usprawniły przepływ informacji i koordynację takich przedsięwzięć. Za „ojca” turystyki uważa się Thomasa Cooka - założyciela pionierskich biur podróży. Dziś mieszkańcom krajów rozwiniętych trudno sobie wyobrazić życie bez wyjazdów turystycznych. Kolejny czynnik współczesnego świata, który podkreśla rosnącą rolę logistyki w życiu każdego człowieka, to pojęcie czasu, który nabiera wymiaru finansowego dla każdego z nas³. Każda chwila życia wiąże się z opłatą za korzystanie (a jeszcze lepiej określić to jako dostęp do...) z radia, telewizji, intemetu, opieki medycznej, ochrony życia i mienia przez policję oraz świadczeń wielu innych instytucji. Łatwiejszy i tańszy dostęp do tych świadczeń jest determinowany stosowaniem bardziej efektywnych rozwiązań logistycznych.

Powyższe spostrzeżenia dotyczące ponowoczesnego świata wymagają rozwoju logistyki, tak aby na masową skalę można było świadczyć i koordynować coraz szerszy wachlarz usług.

1.3. Procesy logistyczne w różnych obszarach funkcjonowania organizacji

1.3.1. Podejście funkcjonalne

W literaturze przedmiotu bardzo często spotyka się wyodrębnienie procesów logistycznych na podstawie funkcjonalnego podziału obszarów działalności organi-

15

1

   Koncepcja opisana szerzej np. w: J. Lichtarski (red.), Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Wydawnictwo AE, Wrocław 2005, s. 350-360; R. Karaszewski, TQM: teoria i praktyka, Dom Organizatora, Toruń 2001.

2

   P. Pandę, R. Neuman, Six Sigma: sposób poprawy wyników nie tylko dla takich firm, jak GE czy Motorola, Wydawnictwo Liber, Warszawa 2003.

3

Takie ujęcie czasu opisuje J. Rifkin w pracy Wiek dostępu - nowa kultura hiperkapitalizmu, w której płaci się za każdą chwilę życia, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003.