5 (911)

zmiany biologiczne, jak i psychologiczne (na tej podstawie rozróżnia się stres biologiczny i psychologiczny), jakkolwiek w rzeczywistości zwykle pojawiają się i jedne, i drugie. Kiedy przeżywamy tremę przed pierwszą randką albo podczas ważnej rozmowy z naszym szefem, to często odczuwamy także przyspieszone bicie serca, pocą nam się dłonie, czujemy „suchość” w jamie ustnej. I odwrotnie, kiedy pojawi się ból albo „kłucie” w okolicy serca często równocześnie odczuwamy lęk przed ty nr, co złego może nam się zdarzyć. Tak więc zmiany fizjologiczne oraz psychologiczne występują zazwyczaj łącznic. Jednak dla zachowania większej przejrzystości opisu przedstawię oddzielnie obie te grupy zmian. Zacznijmy od tego, co nazywamy stresem biologicznym (najbardziej znaną rcorię stresu biologicznego stworzył i opublikował w 1936 roku Hans Selye).

Będąc studentem Uniwersytetu Praskiego, Hans Selye w 1926 roku zwrócił uwagę na to, że u wszystkich pacjentów cierpiących na rozmaite choroby somatyczne występuje szereg wspólnych objawów takich jak: utrata apetytu, osłabienie mięśni, podwyższone ciśnienie tętnicze, wzrost temperatury ciała, utrata motywacji do osiągnięć. Próbując odpowiedzieć na pytanie, dlaczego te symptomy są ogólnymi, jak gdyby niezależnymi od natuiy konkretnego zaburzenia somatycznego, Selye doszedł do wniosku, że są one „po prostu syndromem choroby”, a termin „stres” stosował dla opisu „zespołu wszystkich niespecyficznych zmian wewnątrz organizmu, funkcjonalnych lub organicznych” albo, mówiąc prościej, dla określenia „stopnia kłopotów cielesnych”. Współczesne określenie stresu przez Sely’cgo jest następujące: „niespecyficzna reakcja organizmu na dowolne wymaganie stawiane mu z zewnątrz”. Odpowiadając na liczne wątpliwości związane z takim określeniem stresu, Selye twierdził, że reakcja sLresowa stanowi niespecyficzny układ zmian psychofizjologicznych, które nie zależą od natury bodźca (czynnika) wywołującego stres. W tym sensie stres mogą wywoływać zarówno zdarzenia negatywne, jak i pozytywne (!)

Hans .Selye nazwał czynniki wywołujące: stres „siresorami” przy czym, według tego autora, nie muszą one mieć natury tylko fizycznej czy biologicznej, jak długotrwały, intensywny wysiłek, zmęczenie, ból, czy znaczna utrata krwi. Także emocje, takie jak miłość, radość, gniew, złość, nienawiść, podobnie jak myśli o doznanych krzywdach czy niepowodzeniach, wywołują w konsekwencji zmiany charakterystyczne dla zespołu stresu. Pobudzenie emocjonalne to zresztą jedno z. najczęstszych źródeł st resu. Niektórzy psychologowie twierdzą nawet, że procesy emocjonalne, takie jak lęk, poprzedzają większość fizjologicznych reakcji stresowych. Kiedy organizm człowieka lub zwierzęcia podlega oddziaływaniu srresora (stresorów), powstają w nim niespecyficzne zmiany. Nawet w przypadku bardzo zróżnicowanych stresorów mogą one być takie same (naoż.na powiedzieć, że organizm reaguje stereotypowo), co oczywiście nie znaczy, że wielkość cz.y natężenie zmian musi być identyczne w przypadku każdego organizmu.

Kiedy zadziała jakiś bodziec, jest on odbierany przez receptory drogami nerwowymi (sensorycznymi), wówczas pobudzenie przenoszone jest do kory mózgowej z równoczesnym przekazaniem części pobudzenia poprzez odgałęzienia nerwowe do układu limbicznego, kierującego podstawowymi mechanizmami zachowania w tym m.in. reakcjami obronnymi i agresywnymi, a także analizującego docierające do organizmu bodź.ce zc względu na ich znaczenie emocjonalne. Tak więc w układzie limbicznym dokonuje się ocena emocjonalna, a w korze mózgowej interpretacja poznawcza bodźca wywołującego określone pobudzenie. Jeśli zdarzenie zostanie ocenione jako niezagrażające, to nie pojawia się reakcja stresowa, jeśli natomiast zdarzenie zosta-