576

FABRYKI ZELAZm W XIĘST: BRUNSmCKlM.

53*

wiele znayduie się. Surowiec na miętkic żelazo ftyszuią w szcżególuey ftyszercc , maiącey matą zaprawę , pod czas fcyszowauia używaią sposobów szczególnych, co ie«: gdy z żelaza surowego na spodzie zaprawy lupka urabia się, Smeleerz wyimuie ią; pomiecionych lupek pewcą wielość zebrawszy , przewarza w drugim piecu, aby z wszystkich jedne urobiłi t3kowo ftyszowanie zowie podwójne , czyli mówi , ii iego żelazo dwa razy Iryszo-waoe ; żelaza dwojakie wyftyszowanie , bierze czasu godzin cztery. Wyfry-szowawszy pomienione żelazo, dzioią na sztuki czworograniaste grube , przenoszą ie do toporni, w którey są dwa kuciu zwane: Szwane - Homer, albo na przewagę; mioty w toporni są matę, nad calów 4 albo 5 wyzey nie bywaią podniesione. W toporni z kawałków grubych kuią sztaby ró. żnie szerokie i grube , albo kuią żelazo lryszowane , z którego pocym ro. bią albo ćwieczki, albo łańcuchy do dołów radnych, albo stępie do flint, albo blachy na rury na ręczną strzelbę. Z pomienionego żelaza ciągną druty zdinio gtube j fabryka, w którey ie ciągną, nazywa się drotanua; żelazo, z którego droty ciągną iest miątkie nakształt ołowiu. Jak zaś. drocy ciągną, o tym niechcę mówić, bo ta robota do mey materyi nie należy, i wszystkim iest wiadoma.

Pewney fabryki Dozorca, człowiek bardzo oświecony upewnił mię, se gdy surowiec dwa razy przefrys.zuią, odbicraią żelazo kute bardzo dobre , lecz surowcu znacznie wiele ginie, bo gdy go dwa razy ftyszuią , z dwóch cetnarów ledwie 175 fcntów. żelaza kutego mogą odebrać; z tym wszystkim gdy tamże raz surowiec ftyszuwauo, niekiedy kute żelazo tak dobre odbierano, iak gdyby ie dwa razy przewarzano » niekiedy podleysze; dla czegoby zaś. raz. przelryszówane, było albo. gorsze od dwu razy ftyszo-wanegn,. albo. równie dobre iak ostatnie , przyczyny dociec nie można, że iednak Król przykazał, aby zawsze równie dobru żelazo wykute oddawano, zaczem surowiec zawsze dwa razy ftyszuią, lubo go wiele ginie.

Zuzel, który z pieca wielkiego odchodzi, kruszą w tłuczce tnaiącuy tezy stąpory, z niego- w tygodniu, odbicraią surowcu w kawałkach około .401 cetnarów, i wraz go z gęsuphi ftyszuią.

AV labryce tameczney wypaiaią węgli iodłowych około 9000 koszów, każdy kosz. bierze w siebie miar kraiowych 105 węgle., które w kosz mieszczą się, ważą około. 10 cetnarów. Do kurzenia, węgląiest 40 Kurzaczów. Piec w roku wy dnie surowizny w gęsiach, od szesnascu, aż do ośmnsstu tysięcy cetnarów. W fryszerkach ukowywaią żelaza od n do 1 a. tysięcy cetnarów. Żelaza ukutego maią dwa gatuuki. Ceennr pierwszego gatunku prze-daią po 211: Pol: 17 J, alko ao, albo 27, drugiego -Zaś gatunku cernar przedaią po Zlt: a7, albo, go- Cecnar-waży 110. ftiiituw Koliułskich. Fabryki dogląda Rządca Królewski,. zwany Inspektor, ma pod soli.ą Pisarzu i Faktora. Fabryka idzie bardzo porządnie.

Bndj i fiecc w Blanekenbourg « Kifilwie BrjrJrtirHm.

Około Miasta Blmckmtonrg, iest wiele pieców i .&yszerek , W których na Skarb Xiążęcy żelazo wyrafaiaią. Ruda, którą na Skarb topią, iest ska-