Skan56

42 IV. Opracowywanie potrzebnych materiałów

praca dyplomowa. Szczególnie wiele oczekuje się tutaj od prac magisterskich.

Poznawanie literatury odbywa się już na etapie precyzowania tematu i wytyczania problematyki. W efekcie jeszcze przed rozpoczęciem szczegółowych badań powinno się dysponować wstępną bibliografią odnoszącą się do danego tematu. Następnie należy dokonać selekcji materiału, uzupełnić go, dokładniej poznać, sklasyfikować stosownie do potrzeb planu rozprawy. Czynnościom tym może od początku towarzyszyć opracowywanie materiałów w formie specjalnych notatek z literatury.

Przeprowadzenie studiów literatury jest konieczne, ponieważ każdy temat ma niejako swoją historię. Dyplomant powinien zapoznać się z tym, co napisali inni, a im więcej przeczyta, tym łatwiej będzie mu przygotować wartościowe opracowanie, postawić nowe pytania i zaproponować przemyślaną odpowiedź. Nie zawsze trzeba sięgać do początków opracowywania danego zagadnienia, ale poznanie aktualnego stanu badań jest jedynym logicznym punktem wyjścia dla autora dobrze napisanej pracy dyplomowej. Kontakt z literaturą polega na jej:

1)    poszukiwaniu,

2)    selekcjonowaniu,

3)    krytycznym poznawaniu oraz

4)    sporządzaniu notatek na jej podstawie.

Zwykle selekcjonowanie towarzyszy poszukiwaniu, a dwa ostatnie rodzaje działań także się przeplatają. Od samego początku poznawanie literatury, nawet jeśli nie jest to jeszcze jej studiowanie, wiąże się z robieniem tzw. not bibliograficznych. Przydatne niekiedy okazać się może robienie na bieżąco notatek dotyczących poznanych materiałów źródłowych. O jednych i drugich mowa będzie jeszcze w tym rozdziale.

Poszukiwanie literatury rozpoczyna się zazwyczaj od przeglądania znanego już podręcznika, najlepiej jego najnowszego wydania. Z jednej strony porządkujemy w ten sposób pewien wyjściowy zasób wiedzy, a z drugiej — dzięki istniejącym w podręcznikach odsyłaczom do literatury i jej spisom — możemy wynotować takie tytuły, które wiążą się z naszym tematem. Następnie sięgamy do wybranych opracowań i tam także zwracamy uwagę na przypisy i wykazy bibliograficzne. Tę łormę pracy można kontynuować. Drugim, niejako równoległym sposobem opracowywania bibliografii wybranego tematu, jest sięgnięcie do jak największej liczby opracowań podręcznikowych i ogólnych, znajdujących się w księgarniach lub poznanych dzięki katalogom bibliotecznym. Dzięki nim możliwe jest wzbogacenie literatury o nowsze publikacje.

Tradycyjne katalogi w formie kartkowej coraz częściej są uzupełniane lub zastępowane katalogami online. Chociaż biblioteki posługują się różnymi oprogramowaniami, to prawdopodobnie wystarczy nam poznanie systemów przyjętych w największych i zarazem najbliższych nam bibliotekach. Na przykład katalog biblioteki Uniwersytetu Gdańskiego dostępny jest pod adresem http://katalog.bg.uniw.pl. Tam też znajdziemy instrukcję korzystania z niego, zawierającą m.in. omówienie trzech sposobów wyszukiwania interesujących nas publikacji.

Poza katalogami bibliotecznymi, ograniczonymi wszak do zasobów konkretnej biblioteki, istnieją różnego rodzaju wydawnictwa bibliograficzne i bazy danych bibliograficznych w Internecie. Na przykład „Bibliografia Zawartości Czasopism” rejestruje publikacje pochodzące z czasopism naukowych, popularnonaukowych, fachowych i społeczno-kulturalnych, Od 1951 r. wydawana była w formie comiesięcznych zeszytów, a od 1996 r. dostępna jest w postaci elektronicznej na stronie Biblioteki Narodowej. Tam też można znaleźć inne bazy bibliograficzne, np. artykułów z gazet i tygodników.

Bardzo przydatne mogą się okazać różnego rodzaju bibliografie tematyczne, np. drukowane w niektórych czasopismach naukowych. Warto zwłaszcza wspomnieć o „Polskiej Bibliografii Prawniczej” znajdującej się w miesięczniku „Państwo i Prawo”, wydawanym przez Komitet Nauk Prawnych PAN.

W pracach licencjackich, w których zazwyczaj nie wymaga się wykorzystania całej literatury, ten rodzaj kwerendy może zastąpić pomoc promotora, pracowników katedr}', w której piszemy pracę, lub specjalistycznych działów informacji naukowej w bibliotekach uniwersyteckich czy też bibliotekach publicznych.

Pamiętać jednak trzeba, że w przypadku wszystkich prac dyplomowych ważnym elementem wpływającym na ocenę pozostaje zebrana literatura. Dlatego na końcu każdej pracy powinien znajdować się jej wykaz, uporządkowany alfabetycznie, a nierzadko — także wedle innych kryteriów.