65

194

MORFOLOGIA

4.2.6. Liczebniki zbiorowe

Podobnie jak liczebniki główne, służą do wyrażania liczebności przedmiotów policzalnych, ale ich stosowanie, jak już wspomnieliśmy, jest ograniczone do połączeń z trzema typami rzeczowników:

(a)    pluralia tantum, np. dwoje drzwi,

(b)    nazwy istot młodych, np. troje dzieci, pięcioro szczeniąt,

(c)    rzeczowniki o znaczeniu zbioru istot niejednorodnych co do płci, np. czworo adiunktów, ośmioro sportowców.

Liczebniki te przyjmują końcówki właściwe rzeczownikom nijakim na -e, -o, ale ich odmiana tym się charakteryzuje, że formy D, C, N i Mc mają temat rozszerzony o morfem tematyczny -g-.

Oto przykłady odmiany:

M	troje	pięcioro	kilkoro
D	trojga	pięciorga	kilkorga
C	trojgu	pięciorgu	kilkorgu
B	troje	pięcioro	kilkoro
N	trojgiem	pięciorgiem	kilkorgiem
Mc	trojgu	pięciorgu	kilkorgu

Z morfologicznego punktu widzenia liczebniki zbiorowe są derywatami od liczebników głównych, por. dw-oje, tr-oje, pięci-oro, kilk-oro, jednak od liczebników o wyższych wartościach tworzone są dziś i używane rzadko.

4.2.7. Struktura polskich liczebników określonych

Struktura polskich liczebników określonych odzwierciedla dziesiętny system liczenia: liczebniki oznaczające ilości wyższe niż dziesięć są (poza sto, tysiąc, milion...) derywatami sufiksalnymi, złożeniami lub zestawieniami opartymi na liczebnikach pierwszej dziesiątki, por. np. trzy-naście, trzydzieści, pięć-dziesiąt, sześć-set, trzydzieści dwa, dwa tysiące pięćdziesiąt jeden. Liczebniki zestawione funkcjonują jak grupy składniowe, których człony są uzgodnione pod względem rodzaju i przypadka, np. Zaproszono sześciuset osiemdziesięciu dwóch uczestników. Jak już wspomnieliśmy, wyjątek stanowi nieodmienrta forma jeden jako ostatni człon zestawienia, np. Zaproszono sześciuset osiemdziesięciu jeden uczestników.

Większość liczebników ułamkowych to równie* zestawienia liczebnika głównego w rodząju żeńskim lub niemęskoosobowym i przymiotnika

szeregowego. Odmieniają się w nich oba człony, por. jedna dziesiąta {zbioru), jednej dziesiątej (zbioru).... trzy ósme {szklankt), trzech ósmych (,szklanki) itp.

/

J