66 (251)

i praktykowane na co najmniej dwa, jakościowo różne, sposoby. Sposób pierwszy, szeroko rozpowszechniony także w polskiej praktyce oświatowej, polega na tym, że uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych uczęszczają na dodatkowe zajęcia organizowane przez szkołę, poza planem obowiązkowych lekcji

Ewa Dyduch (2002, s. 99-102) wyróżniła sześć rodzajów dodatkowych zajęć, kierując się ich szczegółowymi celami i odpowiednimi do nich metodami oddziaływań. Zaproponowany przez nią podział obejmuje:

•    zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze,

| zajęcia korekcyjno-kompensacyjne,

•    reedukację - usprawnianie technik szkolnych, _v ; j ,    ■

•    zajęcia logopedyczne,    lt&>v dU..

•    gimnastykę korekcyjną,    v,

•    zajęcia socjoterapeutyczne.    f

Celem zajęć dydaktyczno-wyrównawczych jest uzupełnienie znaczących luk w wiadomościach i umiejętnościach uczniów, a zatem likwidacja rozbieżności między wymaganiami programowymi szkoły a wiedzą dziecka. W szczególności chodzi oczywiście o pomoc w opanowaniu tych partii materiału, których znajomość jest warunkiem koniecznym efektywnego uczenia się na dalszych etapach.

Z kolei zajęcia korekcyjno-kompensacyjne przeznaczone są dla uczniów z nieprawidłowościami rozwojowymi utrudniającymi opanowanie określonych umiejętności. Bezpośrednim celem tych zajęć nie jest zatem pomoc w opanowaniu wiedzy szkolnej, lecz usprawnianie funkcji mających wpływ na efektywność uczenia się w szkole.

Szczególny charakter mają zajęcia reedukacyjne, których celem jest także usprawnianie zaburzonych funkcji, jednak tych tylko, które są istotne dla opanowania trzech kompetencji kluczowych - pisania, czytania i liczenia.

Zajęcia logopedyczne organizuje się dla uczniów, którzy posiadają opóźnienia rozwoju mowy i/lub zaburzenia mowy. Ich celem jest zatem podniesienie sprawności komunikacyjnej dziecka przez przyspieszenie rozwoju jego mowy lub usunięcie jej zaburzeń.

Gimnastyka korekcyjna polega z kolei na usuwaniu istniejących nieprawidłowości w rozwoju fizycznym dziecka oraz zapobieganiu takim nieprawidłowościom, zwłaszcza w zakresie wad postawy ciała. Ponieważ 132 ubocznym skutkiem rozwoju cywilizacji jest intensyfikacja czynników po-

wodujących tego typu nieprawidłowego, poszerza się zapotrzebowanie na zajęcia z zakresu gimnastyki korekcyjnej.

Ostatnim wreszcie, spośród wyróżnionych przez E. Dyduch typem są zajęcia socjoterapeutyczne. Socjoterapia jest grupową formą pomocy psychologicznej adresowanej do dzieci i młodzieży (Sawicka. 1998). Nadrzędnym celem zajęć socjoterapeutycznych jest usuwanie, szeroko pojętych, zaburzeń w zachowaniu, które utrudniają dzieciom i młodzieży przystosowanie społeczne, w tym sprostanie wymaganiom szkolnym. Korekcji poddawane są wszelkie zachowania trudne, a zatem zarówno te, których głównych następstwem jest cierpienie samego dziecka (np. nieśmiałość) jak i te. które wyraźnie naruszają normy społeczne (np. zachowania agresywne).

Dokonany przez E. Dyduch podział rodzajów dodatkowej pomocy, oferowanej przez szkołę dzieciom o specjalnych potrzebach edukacyjnych, obejmuje jedynie formy najczęściej spotykane. Istnieje wszak jeszcze cały szereg umiejętności, których kształcenie w szkołach integracyjnych odbywa się z reguły na zajęciach dodatkowych, nieobjętych podstawowym planem nauczania. Przykładem tego typu rozwiązań są zajęcia poświęcone nabywaniu umiejętności w zakresie alternatywnych form komunikowania się przez uczniów niemówiących. Zajęciami tymi objęci mogą być zarówno uczniowie niesłyszący, którzy porozumiewają się za pomocą języka migowego, jak i dzieci z zaburzeniami złożonymi, posługujące się opracowanymi w ostatnich latach metodami komunikacji, wykorzystującymi pomoce dodatkowe w postaci symboli graficznych, głównie obrazkowych (por. Bundschuh, Herbst, Kannewischer, 1999. s. 517). Przeważnie w ramach zajęć dodatkowych realizowany jest także tak zwany rozszerzony program dla uczniów niewidomych, który obejmuje problematykę orientacji przestrzennej i poruszania się oraz czynności żyda codziennego.

Drugi sposób organizaqi nauczania dodatkowego dla uczniów szkół ogólnodostępnych, którzy posiadają specjalne potrzeby edukacyjne, polega na tym, że specjalne zajęcia odbywają się równolegle z zajęciami objętymi podstawowym planem nauczania. W istode zatem są to zajęda alternatywne, uczęszczające bowiem na nie dziecko nie uczestniczy w części zajęć podstawowych.

Taki sposób organizacji specjalnej pomocy pedagogicznej w szkole ogólnodostępnej, w Polsce prawie nieznany, jest powszechnie wykorzystywany w systemach oświatowych wielu krajów świata (np. w Danii, Norwegii, Stanach Zjednoczonych). Korzystają z niego przede wszystkim 133