6

Powszechne spisy ludności 39

Wśród wielu zalecanych dodatkowo pytań wymieńmy tylko dotyczące płodności kobiet:

—    ogólna liczba dzieci żywo urodzonych,

—    długość trwania aktualnego małżeństwa,

—    czy aktualne małżeństwo jest pierwszym, czy też nie,

—    daty urodzenia kolejnych dzieci.

Kraje członkowskie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej opracowały własny program spisów ludnościowych i zasobów mieszkaniowych, który zatwierdzono na XXVI posiedzeniu Stałej Komisji Statystycznej RWPG w Moskwie w listopadzie 1975 r.¹

Program minimum spisów ludności zalecał objęcie następujących tematów: ludność stale zamieszkała, miejsce zamieszkania (miasto/wieś), płeć, wiek (rok urodzenia), stan cywilny, poziom wykształcenia, źródło utrzymania, miejsce pracy (co umożliwia przeprowadzenie podziału ludności według działów gospodarki narodowej), sektor gospodarki narodowej (forma własności), zawód, grupa społeczna, gospodarstwa domowe, podział gospodarstw na rodziny biologiczne.

Jest rzeczą oczywistą, że poza tymi cechami mogą występować cechy dodatkowe, których zbadanie konieczne jest lub nie, w zależności od konkretnych potrzeb kraju przeprowadzającego spis (np. poprzednie miejsce zamieszkania, uczęszczanie do szkoły, praca uboczna).

Należy w końcu zwrócić uwagę na częste łączenie ze spisami ludności spisów mieszkań i warunków mieszkaniowych, nieruchomości, gospodarstw rolnych, przedsiębiorstw pozarolniczych. Łączenie tych spisów wymaga wprawdzie dobrej organizacji, ale może znacznie wzbogacić zakres zbieranych informacji, umożliwiając korelowanie wielu cech.

2.2.2. Kategorie ludności spisowej

Podstawowym zadaniem spisu jest ustalenie stanu liczebnego i struktury ludności według z góry ustalonych cech w określonym momencie.

W zależności od sposobu sformułowania pytań w formularzu spisowym można uzyskać informacje dotyczące ludności:

— „obecnej” (de facto), tj. ludności, która znajdowała się w danej miejscowości w krytycznym momencie spisu,

* — „zamieszkałej” (de jurę), tj. ludności, która stale zamieszkuje daną miejscowość bez względu na to, czy w krytycznym momencie spisu była tam obecna, czy też czasowo nieobecna.

Odpowiedni układ pytań występujący w ostatnich spisach polskich pozwalał uzyskać informacje zarówno o ludności „obecnej”, jak i „zamieszkałej”.

Jeżeli chodzi o ludność zamieszkałą, można albo zastosować kryterium

1

Protokół XXVI posiedzenia Stałej Komisji Statystycznej RWPG, Moskwa, listopad

1975.