6

ba przeprowadzająca wywiad ma wtedy przygotowany tylko plan zagadnień, które w trakcie wywiadu powinny być poruszone.

•Przeprowadzając wywiad należy pamiętać o następujących sprawach:

1.    Wywiad jest techniką plastyczną, nie ma więc potrzeby bardzo precyzyjnego ustalenia, który rodzaj wywiadu może być stosowany. Częste zmiany są tutaj dopuszczalne, pozwalają bowiem na dostosowanie i modyfikowanie pytań w zależności od każdorazowej odpowiedzi młodego człowieka. Różne formy wywiadu, m. in. przeprowadzenie go w postaci zwykłej rozmowy, sprawiają, że można stosować go prawie w każdych warunkach i w każdym środowisku może uchodzić za coś naturalnego.

2.    Sukces przy stosowaniu wywiadu zależy często od subiektywnych cech i umiejętności przeprowadzającego. Aby ustrzec się przed zbyt pochopnym wnioskowaniem na podstawie danych uzyskanych w wywiadzie, dobrze jest traktować go jako technikę uzupełniającą inne techniki służące poznawaniu uczniów. Wywiad pozwala nauczycielowi na obserwowanie zachowania uczniów w trakcie prowadzenia badania i na dodatkowe wyciągnięcie wniosków na tej podstawie.

3.    Wywiad jest szczególnie dobrą techniką, gdy chodzi o uzyskanie wiedzy o przyczynach jakiegoś zjawiska, motywach postępowania czy też czynnikach, które doprowadziły do powstania danego problemu.

4.    Wywiad jest techniką czasochłonną. Dane uzyskane z kilku wypowiedzi są na ogół trudno porównywalne, a otrzymanie ich zależy od tego, czy uczeń ma chęć do mówienia o własnych sprawach oraz czy potrafi je wyrazić i opisać. Wypowiedzi różnych osób nie zawsze są porównywalne, gdyż ci, którzy mają faktyczne problemy, nie zawsze należą do najrozmowniejszych.

Przeprowadzając wywiad należy pamiętać, że spełnia on pewne dodatkowe, pozapoznawcze funkcje:

—    może służyć poprawieniu stosunków między nauczycielem a uczniami, osiąganemu dzięki szczerej i życzliwej rozmowie,

—    może być okazją do uświadomienia sobie przez ucznia własnych problemów,

—    może być pretekstem do stworzenia uczniowi sytuacji skłaniającej go do zastanowienia się nad własnymi problemami lub postępowaniem,

— może rozładować napięcia ucznia.

Przed przystąpieniem do przeprowadzenia wywiadu należy zapewnić sobie dobry kontakt z uczniem. Sama rozmowa może polepszyć stosunki dobre, natomiast rozmowa nakierowana na zdobycie informacji nie zmieni stosunków złych na dobre. Wyniki wywiadu mogą więc okazać się mało warte. Rozmówcę należy zapoznać z celem wywiadu, a samą rozmowę skoncentrować na sprawach wcześniej ustalonych. Czasem dobrze jest przygotować sobie wcześniej niektóre pytania albo krótkie notatki. Osoba prowadząca wywiad powinna starać się mało mówić, a cierpliwie słuchać. Niekiedy pod koniec wywiadu można prosić rozmówcę o zrekapitulowanie najważniejszych danych zawartych w jego wypowiedziach.

W trakcie przeprowadzania wywiadu należy unikać stawiania rozmówcy w sytuacji społecznie nieaprobowanej, tzn. nie prowadzić rozmowy tak, aby czuł się on zmuszony przyznać do czegoś, co bywa bardzo źle widziane. Należy starać się, aby uczeń kończył wywiad pozytywnie nastawiony do nauczyciela i wywiadu. Najlepiej jest, gdy badany ma przekonanie, że rozmowa w czymś mu pomogła bądź też po prostu była interesująca.

Zapis informacji uzyskanych w czasie wywiadu trzeba zrobić zaraz po jego zakończeniu. Można sporządzać krótkie notatki w czasie rozmowy, jeśli jednak peszy to rozmówcę — z notowania należy zrezygnować. To samo odnosi się do nagrywania wywiadu.

Na wartość wyników uzyskiwanych w trakcie przeprowadzania wywiadu mogą mieć pewien wpływ swoiste cechy osoby prowadzącej wywiad oraz cechy ucznia, z którym się rozmawia. Uśmiech, potakiwanie, gesty czy mimika prowadzącego wywiad wpływają na treść wypowiedzi ucznia. Wszystko to bowiem stanowi dla ucznia informację o nastawieniu nauczyciela wobec danej sprawy. Uczeń może więc modyfikować swoje wypowiedzi, dostosowując je do upodobań nauczyciela. To, co powiedziano wyżej, nie znaczy, że osoba przeprowadzająca wywiad powinna być zupełnie niewzruszona i zachowywać się obojętnie. Może ona okazywać życzliwość i zainteresowanie, nie demonstrując

209

14 — Poznawanie uczniów...