6

popularne określenie sączków ze szkła spiekanego jako sączków Schotta. Mogą one być jednak innej produkcji i nazwa ta nie jest poprawna.

Sączki szklane są szeroko stosowane w technologii farmaceutycznej, o czym decydują ich zalety. Sączki szklane nadają się do sączenia zarówno metodą próżniową, jak i ciśnieniową. Są one odporne na kwasy i rozpuszczalniki organiczne, chociaż mniej odporne na alkalia. Charakteryzują się małą zdolnością adsorpcyjną. Można je wyjaławiać zarówno suchym gorącym powietrzem (w sterylizatorze powietrznym), jak i parą wodną pod ciśnieniem (w autoklawie). Przy wyjaławianiu suchym gorącym powietrzem sączek powinien być wysuszony. Umieszcza się go w sterylizatorze i stopniowo zwiększa temperaturę, również chłodzenie po wyjałowieniu powinno być stopniowe. Takie postępowanie chroni sączek przed pęknięciem. Temperatura wyjaławiania nie powinna przekraczać 200°C. Wyjaławianie parą wodną pod ciśnieniem prowadzi się w temp. 121 °C przez 20 min. Są to sączki wielokrotnego użytku. Po użyciu, w zależności od rodzaju zanieczyszczenia, dobiera się odpowiedni cjroęĄt oc7vp7czania. Po każdym użyciu należy sączek natychmiast płukać wodą oczyszczoną, sącząc zwykle kilkaset mililitrów wody. Dobrze jest użyć wody gorącej i wprowadzać ją odwrotnie do kierunku sączenia (ryc. 2.13). W celu usunięcia gromadzących się zanieczyszczeń organicznych stosuje się ponadto 30% roztwór nadtlenku wodoru (perhydrol) lub gorący (temp. 80°C) stężony kwas siarkowy z dodatkiem 0,1% azotanu potasu. Nie należy używać do tego celu mieszaniny chromowej, ponieważ jony Cr³⁺ są adsorbowane przez materiał sączka. Sączki zanieczyszczone tłuszczami lub węglowodorami oczyszcza się tetrachlorkiem węgla, a białka wymywa się gorącym amoniakiem lub kwasem solnym. Po zabiegu oczyszczania należy sączek dokładnie wypłukać wodą oczyszczoną. Płukanie prowadzi się do zaniku reakcji na jony siarczanowe lub chlorkowe, w zależności od użytego kwasu. Mycie sączków przeprowadza się, wprowadzając roztwory do nóżki sączka, tak że ich przepływ jest przeciwny do kierunku sączenia. Przepływ ten następuje dzięki siłom grawitacji — sączek pozostawia się na 24 h. Natomiast płukanie wodą prowadzi się z wykorzystaniem próżni, tak jak pokazano na ryc. 2.13.

Ryc. 2.13. Sposób przemywania sączków ze szkła spiekanego:

1 - przemywany sączek, 2 - uszczelka gumowa, 3 - lejek i Buchnera, 4 - kolba ssawkowa.

v- v •

Inne warstwy sączące. Wraz z rozwojem technologii polimerów i zwiększonym zastosowaniem . sączków membranowych, wycofano z użycia sączki celulozowo-azbestowe i ceramiczne. Mają one obecnie znaczenie histojycznerOba rodzaje sączków to sączki typu głębinowego. Sączki ćblulozo-wo-azbestowe (tzw. sączki Seitza) Stanowił}' sprasowane włókna celulozy i azbestu; produkowane był}' w formie arkusźydub krążków ó grubości    ontowano je w zestawach do sączenia

próżniowego lub ciśnieniowego, Czasami sączenie ócłbywało się przez kilka warstw. Sączki celulozo-wo-azbestowe nadawały się jedynie do jednorazowego użytku. Sączki ceramiczne są to również sączki głębinowe, ale typu twardego, można je było używać wielokrotnie. Otrzymywano je przez sprasowanie ziaren sproszkowanej glinki i ziemi okrzemkowej. Produkowane były w kształcie płyt lub cylindrów, pustych w środku, zwanych świecami. Do najbardziej rozpowszechnionych należały świece Berkefelda z ziemi okrzemkowej i Chamberlanda — z nieglazurowanej porcelany. Stosowano je również do sączenia wyjaławiającego.

[M__i

Klarowanie

Rozdział ciała stałego od cieczy metodą sączenia lub cedzenia nie zawsze pozwala na uzyskanie klarownego przesączu. W takich przypadkach sączenie poprzedzone jest zabiegiem klarowania. Najczęściej polega on na wytrząsaniu mętnej cieczy z niewielkim dodatkiem odpowiedniego adsorbentu. Stosuje się w tym celu: talk, węgiel aktywowany, ziemię okrzemkową, kaolin, bentonit itp. Najmniejsze cząstki pierwotnej zawiesiny adsorbują na dodanej substancji i w rezultacie sączona zawiesina zawiera cząstki o wymiarach korzystniejszych dla procesu sączenia. Dodatek adsorbentów pozwala też przyspieszyć odsączanie osadów bezpostaciowych, o strukturze ściśliwej, gdy na powierzchni przegrody sączącej powstaje warstwa osadu o dużym oporze przepływu.

Soki lub wodne wyciągi roślinne zawierające białka można przejaśniać przez ogrzanie do temp. 70 —75°C. Ciecz również można oczyszczać przez ogrzanie, dodanie do niej białka jaja kurzego (białko 1 jaja na 4 1 cieczy) i zagotowanie. Białko, ścinając się, okluduje mikrocząstki substancji powodujące zmętnienie. Klarowanie niektórych cieczy można również osiągnąć pozostawiając je na jakiś czas, aby cząstki uległy sedymentacji. Proces ten można przyspieszyć przez wirowanie.

Dekantacja

Oddzielanie ciała stałego od cieczy metodą dekantacji polega na pozostawieniu cieczy na czas, w którym cząstki zawiesiny ulegną sedymentacji, a następnie zlewaniu klarownej cieczy znad osadu powstałego na dnie naczynia. Postępowanie takie wymaga czasu, o którym decyduje szybkość sedymentacji cząstek fazy stałej w cieczy. Dekantację stosuje się często jako czynność poprzedzającą sączenie — takie połączenie obu metod pozwala znacznie skrócić czas sączenia. Za pomocą dekantacji trudno jest całkowicie oddzielić cząstki ciała stałego od

45