6 (1368)

4.3. Alkohole i fenole

93

4.2.3. Węglowodory aromatyczne

Węglowodory aromatyczne w przeważającej większości zawierają w strukturze pierścień benzenowy. W przeciwnym wypadku noszą nazwę niebenzenowych substancji aromatycznych.

Azulen, niebieskie płytki o t.t. 90°C i woni naftalenu, z kwasami tworzy żółto zabarwione sole. Azulen jest nicbenzenowym węglowodorem aromatycznym o skondensowanych pierścieniach pięcio- i siedmioczłonowych. Stosowany jest w syntezie chamazulenu i gwajazulenu.

Chamazulen, 1,4-dimetylo-7-etyloazulen, występuje w olejkach roślinnych kwiatów rumianku, krwawnika i piołunu. Ma właściwości przeciwzapalne, przeciwalergiczne i regenerujące. W kosmetyce stosowany w preparatach do pielęgnacji jamy ustnej: pastach do zębów i płukankach.

Gwajazulen, l,4-dimetylo-7-izopropyloazulen. Składnik olejku gwajakolowego, eukaliptusowego i gardenii. Jest to stała, niskotopliw^ra substancja, która w temp. 30°C przechodzi w niebieski olej nierozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w etanolu, węglowodorach, tłuszczach, olejach. Podobnie jak chamazulen ma właściwości przeciwzapalne, przeciwalergiczne i regenerujące. W kosmetyce stosowany w preparatach do pielęgnacji jamy ustnej, kremach ochronnych i przeciw oparzeniom słonecznym.

azulen

chamazulen

gwajazulen

CH(CH₃)₂

p-cymen

p-Cyinen, 4-izopropylotoluen, jest aromatycznym analogiem mentanu. Występuje w olejku kminkowym i eukaliptusowym. Jest ważnym półproduktem w syntezie związków zapachowych.

4.3. Alkohole i fenole

Alkohole zawierają grupę hydroksylową -OH przyłączoną do atomu węgla w łańcuchu alifatycznym. W fenolach grupa -OH związana jest bezpośrednio z pierścieniem aromatycznym. W zależności od liczby występujących w cząsteczce grup -OH rozróżniamy alkohole mono-, di-, tri- i polihydroksylowe. Rozróżnia się też alkohole pierw-szorzędowe (RCH2OH), drugorzędowe (R2CHOH) i trzeciorzędowe (R3COH), w zależności od liczby atomów wodoru związanych z atomem węgla połączonym z grupą -OH. Alkohole można również określać zależnie od struktury fragmentu węglowodorowego, np. alkohole nasycone: alifatyczne lub alicykliczne, alkohole heterocykliczne, i alkohole nienasycone — alifatyczne i aromatyczne. W nomenklaturze alkoholi stosuje się dwa