70 (146)

Aspekt uniwersalności uogólnień kojarzy się tradycyjnie z ilościowymi technikami badawczymi. Są one traktowane jako domena paradygmatu normatywnego, bowiem według ich zwolenników prawomocność owych technik bierze się stąd, że pozwalają one badać przyczyny występowania zjawisk, a wnioski uzyskiwane z tych danych są pewne, co zgodne jest z założeniami filozofii pozytywistycznej. Przeciwnie, sądzi się, że jakościowe techniki badawcze są własnością paradygmatu interpretatywnego (fenomenologicznego), bowiem najlepiej badają konstruowaną przez ludzi rzeczywistość społeczną (Konecki, 2000, s. 18). Praktyka pokazuje jednak, że dychotomiczny podział na metody ilościowe i jakościowe nie jest uprawniony, nie ma między danymi ilościowymi i jakościowymi zasadniczych sprzeczności, gdy rozpatruje się je na poziomie technicznym i neutralnym. Dopiero cele użycia tych metod wyznaczają linię podziału między nimi (Konecki, 2000). Zdaniem Milesa i Hubermana spór ilo-ściowo-jakościowy jest w gruncie rzeczy jałowy, a badania jakościowe i ilościowe są „nierozerwalnie splątane”, nie tylko na poziomie zbiorów danych, lecz także na poziomie projektowania badań i analizy danych. Jeśli chcemy zrozumieć świat, potrzebujemy zarówno liczb, jak i słów (Miles, Huberman, 2000, s. 42-43).

Problematyka planowania przyszłości życiowej, zwłaszcza w aspekcie projektowania edukacyjno-zawodowej przyszłości, stanowi również ważki problem znacznie zróżnicowanych jakościowo podejść teoretycznych i weryfikacji empirycznych. Projektowanie, zwłaszcza przez młodzież, swej zawodowej i edukacyjnej przyszłości stanowi przedmiot badań zarówno psychologów, pedagogów, jak i socjologów/

Wielokrotnie koncentrowano się na analizie prawidłowości podejmowania zawodowych decyzji przez młodzież, badano same produkty owych procesów i operacji, a więc decyzje i wybory, analizowano rolę instytucji orientacji i poradnictwa zawodowego, z natury rzeczy wspierających osoby stojące przed życiowymi wyborami (np. Czerwińska-Ja-siewicz, 1991, Włodek-Chronowska, 1993, Wojtasik, 1993a, 1993b, Brzozowska, Rachalska (red.), 1994/95, Zielińska, 1994, Rachalska (red.), 1999). Skupiano się na pokazywaniu trendów i prawidłowości rządzących reprezentatywnymi grupami młodzieży skonfrontowanej z wymaganiami rynku pracy. Badano orientacje życiowe młodzieży, których elementem jest perspektywiczne myślenie o drodze zawodowo-eduka-cyjnej (np. Hejnicka-Bezwińska, 1997). Wyprowadzone z tych badań wnioski i uogólnienia służyły reformom systemu orientacyjno-poradni-czego oraz inspirowały reformatorów edukacji. Koncentrowano się na pokazywaniu trendów wspólnych dla całej populacji młodych ludzi na progu edukacyjnym czy charakterystycznych dla specyficznych grup młodzieży, np. kierującej się po szkole podstawowej do kształcenia ogól-

70