70 (173)

70 / Dialektologia / tocfoUngwiutyka

skrystalizowaniem się znaczeń) wyrazów dotyczących gospodarki rybnej w ogAU pozostaje niewątpliwie m.in. w związku ze stosunkowo matą ilością fachowców** dziedzinie (rybaków etc.).

Wyraz wieszczurka lub podobne (wiszczurka etc., a także zanotowana np. w Wielkim na Krajnie PjeSCura |J vjigćfira 'jaszczurka' występuje na Kaszubach, ich północnymi krańcami, w zasadzie bez Kociewia, na Tucholszczyżnte, po_— częścią południową, następnie - bez wyraźnego dziś związku terytorialnego-(zre^ rzadko) w północno-zachodniej części Wielkopolski; np. Chcłst (Pescfirka) i Dra^

Młyn (tu dwie formy: forma óascurka oraz forma jascfirka). Często formami oboczny^ są jaszczurka, jcszczurka¹¹.

W formach typu wieszczurka kryje się je- ~ *ja-ⁿ.

Do właściwości mniej charakterystycznych należą;

Formy gen. sg. typu kazaniu. Występują one tu i ówdzie w południowej ćzęięj Kaszub (na południowy zachód od Kościerzyny), na Krajnie (tu, ewentualnie jako oboczne, znane są większości zbadanych gwar w różnych częściach tego regionu), a także w zachodniej WicJkopoIscc²⁴. W północnej Wielkopolsce zanotowałem tego rodzaju formę (do zbożu) w Dobieszewie, powiat Szubin (około 10 km na północny zachód od Kcyni).

Forma rozkaźnika biel ‘idź! ’ lub bież! ‘ts. ’. Znana jest ona na Kaszubach - dawniej występowała też u Słowińców²⁵ - na południe od Kaszub znana jest ta cecha na Krajnie, sięga dość daleko w głąb Wielkopolski na wschodzie, wyraźniej natomiast układając się na zachodzie (mają tylko część gwar północno-zachodniej Wielkopolski; nie noto-wałem biel lub bieżl np. w Drawskim Młynie, w Piłce [ Wieleńskięj], w Koźlu [około 13 km na południowy zachód od Szamotuł] i w Wy my słowie [około 4 km na południowy zachód od Obornik]). Jedna z wymienionych form, mianowicie biel (‘idź!’)typów jest - jak wynika z zebranego materiału - dla samej Północy, druga zaś (bieżl ‘ts.’}. właściwa m.in. wielu gwarom krąjniackim i północnowielkopolskim, ma miejscami dość duży zasięg na południu, bo notowana jest nawet w niektórych okolicach na Śląsku.

²² Opierani się tu także m.in. na materiale zawartym w Małym atlasie gwar polskich, L IV, ci I Wrocław-Kraków 1961, mapka nr 194; cz. 2, Wrocław-Warszawa-Kmków 1961, s. 125. Protctycan* w podanych wyżej lub w podobnych, gdy chodzi o nagłos, formach uważa A. BrUcknerza mngWl charakterystyczne dla północnego zachodu Słowiańszczyzny, w tym m.in. dla Kaszub, zachodniej cięta Polski i dla północnej części obszaru łużyckiego (Yerkannte Lauierschemungcn „Zctuchnftfr vergleichende Sprachforichung aufdem Gebiete der indogermanischcn Sprachen”. Bd 4$ Góumgcn 1915, s. 300; Miszellcn, „Zeitschrill flir vergleichende Sprachforschung." Bd 46. Góttingen 1414. i IW) Warto dodać, że A. Tomaszewski zanotował u Mazurów wielcńskich jedynie formę jiiłcwribi iMe** i.iw, Mazurów wieluńskich. Poznań 1936, s. 4, 72).

²¹ Por. W, Ta szyć ki, Z dawnych podziałów dialektycznych języka polskiego, cz. 2 lwów ł*R s.37,64.

^MZob. K. Nitsch, Dialekty Języka polskiego,opcil.,i. 64,onu A.Tomaszewski.ł/owstah wielkopolskiego. Poznań 1934, l. 37.

Zob F. L o r e n I z. Slovinxisches Wfirterbach I, op cit