72 73 (15)

opryszczka (herpes), prosówka (miliaria), łupież pstry (pityriasis versicolor), sińce ograniczone i rozlane, pokrzywka (urticaria).

Różyczka. Przez miano: „różyczka” rozumie się małą, różową plamkę kształtu podłużnego lub jajowatego, wytworzoną przez ograniczone ognisko przekrwienia w skórze. Znamienną cechę różyczki stanowi jej znikanie na krótki czas przy ucisku. Jeżeli taka plamka wznosi się nieco nad powierzchnię skóry, nazywamy ją różyczką grudkowatą.

Petocje są to drobne, czerwone wybroczyny kształtu okrągłego, nie znikające przy ucisku. Petocje powstające od razu jako wybroczynki nazywamy petocjami pierwotnymi [petechiae primitivae), natomiast te, które powstały z różyczki — petocjami wtórnymi (petechiae secundariae).

Pęcherzykiem nazywa się drobne i ograniczone rozwarstwienie naskórka wypełnione płynem, pęcherzem — większy pęcherzyk, krostą— drobny pęcherzyk w naskórku, wypełniony ropą.

Opryszczka jest to mały pęcherzyk wielkości główki od szpilki, umiejscowiony na zaczerwienionej podstawie. Opryszczki są początkowo wypełnione przejrzystym płynem surowiczym, który wkrótce mętnieje. Po kilku dniach pęcherzyki wysychają, tak że pozostają krostki, które odpadając nie pozostawiają po sobie blizn. Opryszczka najczęściej umiejscawia się na wargach (herpes labialis), rzadko na skrzydłach nosa (herpes nasalis) i małżowinach usznych (herpes auricularis) oraz na innych częściach ciała. Opryszczka wargowa jest bardzo znamienna dla płatowego zapalenia płuc, w odróżnieniu od duru brzusznego, w przebiegu którego opryszczka zdarza się wyjątkowo rzadko. W chorobach płuc opryszczka przemawia za zapaleniem płuc a przeciw gruźlicy, w zapaleniu opon mózgowych — za zakażeniem ich meningokokami a przeciw zakażeniu gruźliczemu, w zaburzeniach przewodu pokarmowego — przeciw durowi brzusznemu.

Półpasiec. Osobną postacią opryszczki jest półpasiec (herpes zoster), ryc. 16. Przez to miano rozumie się czerwone pęcherzyki umiejscawiające się wzdłuż przebiegu pewnych pni nerwowych, najczęściej po jednej stronie klatki piersiowej w międzyżebrzach. Pęcherzykom towarzyszą bardzo silne bóle wzdłuż ich przebiegu.

Pokrzywka przedstawia się w postaci jasnoczerwonych lub białych pęcherzyków wielkości od ziarna soczewicy do dłoni. Pęcherzyki silnie swędzą i po kilku godzinach znikają w jednych miejscach, a pojawiają się w innych. Pokrzywka powstaje przeważnie na tle alergicznym, w związku ze szczególną nadwrażliwością skóry. Na tle alergicznym mogą powstawać na skórze różne wysypki.

P r o s ó w k a jest to wysypka składająca się z licznych błyszczących pęcherzyków, które powstają w skórze w miejscach zakrytych ubraniem (tułów, kończyny) po obfitych potach, przeważnie w przebiegu chorób zakaźnych (gruźlica, dur brzuszny, posocznica, ostra gorączka reumatyczna i inne). Prosówkę spostrzega się czasem także u osób zdrowych, np. w okresie letnich upałów.

Uraz często wywołuje w skórze sińce różnej wielkości. Są one początkowo czerwone, później w miarę przeobrażania się wylanej krwi barwa zmienia się na ciemnobrunatną, zieloną, żółtą, wreszcie barwa skóry wraca do zwykłej. Sińce powstają szczególnie łatwo w skazach krwotocznych.

W zakażeniach, w skazach krwotocznych, zatruciach pokarmowych i lekowych mogą pojawiać się w skórze wybroczyny różnej wielkości, rumienie (erythemata), np. rumień wielokształtny wysiękowy (erythema multiforme ex-sudatwum), pokrzywka rumieniowa (erythema urticans), rumień guzowaty (erythema nodosum).

Z wysypek lekowych na uwagę zasługuje wobec częstości wysypka, którą wywołują przetwory jodowe (trądzik jodowy, acne jodatum) oraz bromowe (trądzik bromowy, acne bromatum). Wysypka pojawia się naprzód na czole i skroniach i stąd rozprzestrzenia się na twarz i na klatkę piersiową.

Wysypki są objawem znamiennym dla wielu chorób, zwłaszcza zakaźnych.

W durzę brzusznym (typhus abdominalis, ileotyphus) wysypka (ryc. 17) w postaci różyczki plamistej i grudkowatej zazwyczaj pojawia się na początku drugiego tygodnia choroby, licząc od pierwszego dreszczu, najczęściej na 9 dzień. Plamki mają ostre granice i są wielkości od główki od szpilki do wielkości ziarnka prosa. Wysypka jest średnio obfita, umiejscowiona na tułowiu, zwłaszcza na bocznych częściach brzucha, natomiast na twarzy wysypki nie ma, a na kończynach zdarza się bardzo rzadko. Po paru dniach plamki znikają, natomiast pojawiają się nowe i tak sprawa trwa przez całą chorobę, a niekiedy nowe różyczki pojawiają się nawet w okresie zdrowienia. Różyczka duru brzusznego nie przechodzi w petocje. Wyjątek stanowią przypadki bardzo ciężkie, powstałe wskutek zakażenia mieszanego.

73