75 (125)

Takie ujęcie jest także istotne z punktu widzenia celu praktycznego niniejszego opracowania, skierowanego do szerokich kręgów teoretyków i praktyków poradnictwa zawodowego (w tradycyjnym brzmieniu, czy raczej poradnictwa biograficznego - zdecydowanie bardziej odpowiadającego charakterystyce czasu historyczno-społecznego i subiektywnym nań reakcjom jednostkowym)^ Dla dokonania analizy efektywności porady zawodowej (nazewnictwo utrwalone w tradycji międzynarodowej) interesujące jest, co czuje, jak działa w charakterystycznym dla siebie stanie świadomości, w subiektywnym poczuciu sensu piętnastolatek czy osiemnasto-- dziewiętnastolatek podejmujący decyzje na poszczególnych progach edukacyjnych. To subiektywny świat deskryptywnych sądów i ewaluatywnych znaczeń jest uwzględniany przy podejmowaniu przez niego decyzji. Jeśli jednak mamy mu w tym pomóc, to „wyjście poza” subiektywne doświadczenia umożliwiające identyfikowanie elementów życia codziennego nie dostrzeganych przez samych zainteresowanych jest konieczne.

Wychodząc z wcześniej przyjętych założeń teoretycznych oraz możliwości ich transponowania na grunt problematyki podejmowania przez młodzież decyzji o edukacyjno-zawodowej przyszłości i procesu jej projektowania przygotowałam longitudinalne badania grupy osób datujące się od etapu dzieciństwa po późną adolescencję. Badania trwały jedenaście lat¹ i mogą być kontynuowane. Kontakt z badanymi datuje się od etapu nauczania początkowego, kiedy to z dziesięciolatkami prowadziłam serię zróżnicowanych rozmów wspartych kilkoma narzędziami badawczymi tyczącymi kształtującego się u nich obrazu świata zawodowego i dziecięcych preferencji zawodowych².

Na etapie zaś wczesnej adolescencji (ok. 15. roku życia, na progu pomiędzy szkolnictwem podstawowym i średnim) ci sami badani udzielali pisemnych wypowiedzi związanych z ich sytuacją decyzyjną, wypełniali Inwentarz Zainteresowań autorstwa Frydrychowicz A., Jaworskiej J., Matuszewskiej A. i Woynarowskiej T., konstruowali pisemną wypowiedź narracyjną, której zasadniczym celem było dokonanie autocharakterystyki w kilku wymiarach³, uczestniczyli w obszernej swobodnej roz-

75

1

   Badania realizowano na terenie Poznania, w latach 1991-2002, próba badawcza wynosiła 40 osób (nie wszystkie z tych osób wzięły udział w ostatniej turze badań). Osoby do pierwszej tury badań dobierano losowo.

2

   Dokładne dane o metodzie badawczej oraz wyniki przeprowadzonych weryfikacji

znajdują się w książce: Piorunek M.: Dziecko w relacjach ze światem zawodowym, Poznań 1996.

3

   Autocharakterystyka obejmowała następujące zagadnienia: cechy zewnętrzne organizmu (wygląd, stan zdrowia), cechy charakteru i temperamentu, zainteresowania, umiejętności i uzdolnienia, życiowe cele, wartości i pragnienia. Miała ona charakter swobodnej wypowiedzi pisemnej inspirowanej wspomnianymi powyżej punktami. Badani określali też swoje preferencje zawodowe abstrahując od posiadanych predyspozycji indywidualnych (co chciałbym robić, niekoniecznie czy mógłbym to robić) i udzielali odpowie-