7 (592)

jakiegoś materiału i prosi się je o ustalenie, czy obie porcje są równe. Następnie na oczach dziecka zmienia się kształt jednej z tych porcji. Potem pyta się dziecko ponownie, czy obie porcje są nadal takie same. Piaget przeprowadził podobne eksperymenty nad powierzchnią, długością, ciężarem i innymi.

3. Nieodwracalność. Eksperymenty nad niezmiennikami pokazują również niezdolność przedoperacyjnego dziecka do powrotu (w myślach) do punktu wyjścia rozumowania. Powróć do s. 40 i przeczytaj ponownie argumenty za znaczeniem odwracalności dla rozwoju myślenia operacyjnego.

Stadium 3: Operacje konkretne (od około siódmego do jedenastego roku życia)

Główne właściwości tego stadium to:

1.    Nabywanie odwracalnego myślenia.

2.    Zdolności do decentracji.

Zatem dziecko postawione wobec zadania wymagającego użycia niezmienników potrafi zrozumieć pojęcie stałości po części dlatego, że zauważa ono, iż transformacje kształtu, objętości, położenia w przestrzeni, itd. mogą zostać odwrócone, a po części dlatego, że jego myślenie nie jest już zdominowane przez jedną tylko właściwość sytuacji. Piaget utrzymuje, że niezmienniki pojawiają się w ustalonej kolejności —- z niezmiennikiem liczby pojawiającym się jako pierwszy (około szóstego, siódmego roku życia), zaś jako ostatnim — niezmiennikiem objętości (około jedenastego, dwunastego roku życia). Dziecko staje się też mniej egocentryczne i potrafi widzieć przedmioty i zdarzenia z różnych punktów widzenia.

Inną ważną właściwością tego stadium jest Wzrastająca zdolność dziecka do posługiwania się takimi operacjami, jak klasyfikacja — zdolność do logicznego grupowania przedmiotów według ich wspólnych cech i właściwości oraz szeregowanie — zdolność do porządkowania elementów według jakiegoś porządku, na przykład według koloru lub wielkości.

Stadium to jest nazywane stadium operacji konkretnych, ponieważ dziecko, aby rozwiązać problem w sposób logiczny, potrzebuje manipulacji i eksperymentowania na rzeczywistych przedmiotach. Na przykład, chociaż dziecko znajdujące się w tym stadium ma trudności z rozwiązaniem w pamięci następującego problemu werbalnego: „Joasia jest wyższa od Zuzi, Joasia jest niższa od Marysi, kto jest najmniejszy?”, bez trudności rozwiąże go, jeśli dostanie trzy lalki przedstawiające Joasię, Zuzię i Marysię.

BW' •*

Stadium 4: Operacje formalne (od około jedenastego roku życia)

W tym stadium pojawia się zdolność do rozumowania abstrakcyjnego bez odwoływania się do konkretnych przedmiotów lub wydarzeń. Myślenie dziecka w coraz większym stopniu przypomina myślenie dorosłego. Dziecko jest zdolne do rozwiązywnia problemów w umyśle za pomocą systematycznego testowania zbioru hipotez, wyłączania hipotez i równoczesnego badania ich wzajemnych zależności.    -_A

Rysunek 3.3. przedstawia Piagetowskie „zadanie z wahadłem” używane do badania myślenia formalno-operacyjnego.

RYS. 3.3.

Piageta „zadanie z wahadłem” badające myślenie formalno-operacyjne

Eksperymentator daje dziecku kawałek sznurka i kilka ciężarków oraz wyjaśnia mu, że może ono zmieniać długość sznurka, wielkość ciężarków i siłę, z jaką wprawia w ruch wahadło. Zadaniem dziecka jest wykrycie, który z tych trzech czynników wpływa na czas potrzebny wahadłu do wykonania jednego wychylenia.

Dziecko przedoperacyjne zwykle sądzi, że siła, z jaka wprawia w ruch wahadło, jest jedynym ważnym czynnikiem.

Dziecko konkretno-operacyjne próbuje zbadać rolę różnych czynników — różnych ciężarków, różnej długości sznurka itp., lecz czyni to w sposób raczej przypadkowy niż systematyczny.

Dziecko formalno-operacyjne systematycznie testuje każdy czynnik. Formułuje hipotezę o znaczeniu danego czynnika i sprawdza ją, aż wszystkie możliwości zostaną wyczer-