8 9 (13)

WSTĘP

Daisy

Psychologia poznawcza jest kierunkiem, który zajmuje coraz mocniejszą pozycję w obrębie macierzystej dyscypliny. Pozycja to niekiedy jest nawet tak mocna, że wywołuje poczucie zagrożenia i twierdzenie o pojawieniu się „imperializmu poznawczego". Historia zapewne osądzi, czy obawy przed imperialnymi zakusami psychologii poznawczej były słuszne, czy też nie.

Badania empiryczne i rozważania teoretyczne rozw'ijają się w psychologii poznawczej bardzo szybko. Psychologia poznawcza ma bardzo długą tradycję intelektualną. Zdaniem M. W. Eysencka (1993) idea rozpatrywania psychologii z perspektywy poznawczej pojawiła się już w opublikowanych w' 1890 roku Priticiples oj Psychologu Williama Jamesa. Natomiast pierwsze badania, które można zaliczyć do tego kierunku, to badania i koncepcje Jerome S. Brunera pochodzące z lat pięćdziesiątych. Część z nich została opublikowana w Polsce w zbiorze Poza dostarczone informacje w roku 1978. Poznawcze ukierunkowanie przejawiały- również badania Ascha, przeprowadzone w latach czterdziestych, które stały się zaczynem dla teorii atrybucji, tj. teorii wyjaśniającej, jak ludzie odtwarzają przyczyny zachowania innych. Teoretycznymi prekursorami psychologii poznawczej byli psychologowie postaci, którzy już w latach dwudziestych prowadzili badania nad spostrzeganiem, rozwiązywaniem problemów i myśleniem.

Liczba badań prowadzonych w psychologii poznawczej jest imponująca. Nie towarzyszy temu jednak dążenie do stworzenia syntezy teoretycznej. Budowane są mikrotcorie spostrzegania, uwagi, myślenia czy pamięci. Próby tworzenia syntez teoretycznych pojawiały się we wcześniejszych fazach rozwoju psychologii poznawczej. Jako przykład można wymienić pracę Neissera Cognitive Psychologu (1967). Później próby syntez dominowały w dyscyplinach wywodzących się z psychologii poznawczej — przede wszystkim w nauce o poznaniu (cognitwe science). Tu należy wspomnieć o pracach Fodora: Representations (1981) i The Modula-ńty of Mind (1983).

Warto jednak dodać, że jeden z twórców psychologii poznawczej, Ulric Neisser, niezadowolony z postępującego rozdrobnienia badań w ostat-