77soś

Sztuka europejskiego średniowiecza V-XV w.

Wszystkie dzieła pańskie są bardzo piękne.

Eklezjastyk

Zaprawdę rzeczy widzialne są obrazami niewidzialnych.

Pseudo-Dionizy

Sztuka średniowiecza ukształtowała się w wyniku współdziałania różnorodnych czynników. Były to wpływy kultur antycznych, zwłaszcza Grecji i Rzymu, ludów barbarzyńskich, wpływy arabskie. Religia chrześcijańska jako jednolity system, będąc religią państwową i powszechną, scalała te różnorodne czynniki, bogaciła je o dodatkowe własne problemy i narzucała im własną orientację. Religia chrześcijańska kierowała człowieka, jego uczucia i dążenia, ku niebu. Celem był Bóg, a życie ziemskie przygotowaniem do wieczności. Cała kultura i sztuka okresu średniowiecza była więc kulturą wyłącznie religijną, wzbogaconą jedynie o pierwiastki świeckie. Tysiącletni okres trwania średniowiecza, mimo licznych przemian politycznych i społecznych charakteryzował się jednolitością powszechnie przyjętego chrześcijaństwa kierującego wszelką działalnością twórczą. Wraz z ustrojem feudalnym przyczyniało się do uniwersalizmu kultury, podobnego jej charakteru i form, bez względu na istniejące odrębności narodowe. Zachowano w średniowieczu starożytne przekonanie, że sztuka polega na wytwarzaniu rzeczy według reguł. Podstawowym czynnikiem tworzenia jej była wiedza. Wszystkie rzemiosła-sztuki stały w średniowieczu na wysokim poziomie i zaliczano do nich wszystko, czego można się było nauczyć wytrwale pracując i co mogło być przedmiotem zamówienia indywidualnego czy zbiorowego.

Poglądy na piękno estetyczne i jego kryteria zmieniały się w ciągu wieków, a nawet wiele sprzecznych poglądów współistniało z sobą. Wierzono, że Bóg jest przyczyną wszelkiego piękna, a piękno duchowe, moralne stawiano wyżej niż zmysłowe, widzialne. Uważano czasem, że piękno widzialne jest niebezpieczne dla człowieka, że ma małą wartość jako przemijające wraz z życiem, to znów wierzono, że prowadzi do Boga, że może być formą oddawanej mu czci. Zwycięsko przetrwało jednak przekonanie o wartości piękna i sztuki. Zdarzało się, że ceniono nawet sztukę pogańską Greków i Rzymian, nie aprobując jej treści, ale zachwycając się piękną formą.

Europejską średniowieczną sztukę omawia się w odniesieniu do dwóch kręgów kulturowych:

-    Bizancjum wraz z Rusią i krajami bałkańskimi,

-    Europy Zachodniej z Italią, od wybrzeży Francji po Polskę leżącą na styku dwóch kultur. Sztuka kręgu wschodniego utrzymała jednolite formy przez okres co najmniej tysiąca lat, w Europie Zachodniej natomiast dzieli się na okres przedromański oraz dwa style: romański i gotycki.

Sztuka bizantyjska

Wiemy wstępuje do świątyni jak do samego nieba.

Focjusz

... Prawda jest w podobiźnie, pierwowzór w obrazie, jeden jest w drugim, różnią się jedynie substancją... Teodor ze Studion

Warunki rozwoju sztuki Ustrój

Od VI w. datuje się początek ustroju feudalnego zarówno na terenie Bizancjum, jak i Europy Zachodniej. U szczytu drabiny społecznej stali władcy, książęta, wyższe duchowieństwo, niżej rycerstwo, następnie rzemieślnicy i chłopi. Ścisły związek władzy świeckiej i religii osiągnął szczyt w cesarstwie bizantyjskim, gdzie cesarz był władcą absolutnym, niemal despotą, reprezentował państwo i wiarę. Poważny udział w rządach miało również wyższe duchowieństwo i wojskowi.