8

______JW,.cdgiarucy, zamożność rodziców, czasem ich stanowisko. Dziewczęta kierują się tym kryterium znacznie wcześniej niż chłopcy, już w szkole podstawowej liczy się wśród nich powodzenie u pici odmiennej: a więc „szpanowanie” dziewcząt jest niczym innym jak demonstrowaniem swoich walorów rozmaitymi odmianami niedojrzałej, z czasem coraz lepiej opanowywanej kokieterii.

Subkultura młodzieżowa, o której mówi się i pisze z domieszką tajemniczości i niepokoju, jest naturalnym sposobem bycia w środowiskach rówieśniczych, stanowiącym formę opozycyjną w stosunku do „powierzchniowego” życia w szkole, regulowanego normami urzędowymi. Nie musi się ona zresztą kojarzyć wyłącznie z prywatkami, wczesnym uprawianiem seksu, ogłuszaniem się głośną muzyką, skłonnością do używek i narkotyków, chuligaństwem i „grypserą”. W tym „podpowierzchniowym” nurcie życia młodzieży szkolnej cenione są też takie wartości, jak koleżeństwo, lojalność wobec grupy, zachowania prospołeczne, sukcesy sportowe, wiedza, obycie towarzyskie, wrażliwośą estetyczna, uzdolnienia twórcze. Wbrew pozorom — są one cenione nawet w takich zamkniętych i dewiacyjnych środowiskach, jak np. ruch „punków” czy wręcz w grupach półprzestępczych.

Jeśli chcesz być wychowawcą klasy (podkreśliłem ten wyraz celowo), musisz orientować się w obu nurtach życia społecznego twoich wychowanków. Chyba że chcesz być przez nich traktowany wyłącznie urzędowo, z należnym dystansem stosownym do twojej funkcji i uprawnień formalnych. Ale wówczas będziesz tylko formalnym opiekunem, nauczycielem danej szkoły, a nie będziesz wychowawcą, tj. człowiekiem uczestniczącym w procesach, na które chce i umie wywierać wpływ.

Po co powołuje się wychowawcę (opiekuna) klasy?

Nie we wszystkich krajach istnieje taka funkcja. W niektórycli po prostu , jeden z nauczycieli zajmuje się sprawami administracyjnymi danej klasy.

W innych jego rola ogranicza się do kontaktów z rodzicami uczniów ' danej klasy. Jeszcze gdzie indziej głównym zadaniem takiego klasowego nauczyciela jest dbałość o postępy uczniów i kontakt z nauczycielami po-' szczególnych przedmiotów. U nas i w kilku jeszcze krajach europejskich funkcja ta obejmuje sząroki zakres zadań, o czym jeszcze będzie mowa w następnym rozdziale.

Po co powołano taką funkcję? Czy nie wystarczy dyrektor, jego zastępca,

22

BBsaa===^r^ • pedagog szkolny i nauczyciele przedmiotów? Czy tylko po to, żeby refe rować wyniki klasy na posiedzeniach rad pedagogicznych i prowadzić wywiadówki dla rodziców?

Mógłby ktoś także powiedzieć: przecież wszystkie zadania wychowawcy dotyczą w istocie każdego, a nie tylko jednego nauczyciela. Są to zadania szkoły jako instytucji,.w której pracuje cały zespół pedagogów. Czy więc ta funkcja jest naprawdę aż taka ważna, taka niezbędna?

Ktoś inny, oczytany w literaturze na lemat innowacji pedagogicznych, mógłby nam zarzucić, że przypisując funkcji wychowawcy stały repertuar zadań, potwierdzamy i utrwalamy to, co jest od lat przedmiotem krytyki pedagogów-nowatorów: system klasowo-lekcyjny, krępujący nowatorskie poczynania w szkołach.

Rzeczywiście: na całym świecie eksperymentuje się, wdraża tzw. alternatywne systemy i modele szkół.

Nadal jednak w większości krajów szkoła pozostaje w dotychczasowej postaci: z klasami, przedmiotami, lekcjami, promocjami... Nie znaleziono alternatywy, nadającej się do wdrożenia w masowej skali. Jeśli więc społeczność uczniów podzielona jest na klasy (oddziały), musi być także ktoś, kto się specjalnie zajmuje tymi oddziałami.

Spójrzmy na to zagadnienie od strony uczniów. Przychodzą do szkoły, gdzie podlegają oddziaływaniom bardzo wielu i różnych osób, mają liczne problemy, każdy swoje i inne. Nauczyciele przedmiotów kontaktują się z uczniami różnych klas i zainteresowani są ich postępami w zakresie pojedynczych przedmiotów. Nie są w stanie interesować się głębiej indywidualnymi problemami życiowymi poszczególnych uczniów ani też interweniować w życie społeczne poszczególnych klas.

Wychowawca klasy także uczy swojego przedmiotu (pożądane jest, by ■ uczył go w prowadzonej przez siebie klasie), także ma do czynienia z różny-I nii zespołami klasowymi jako nauczyciel języka polskiego, geografii czy • fizyki. Ale w sprawach wychowawczych i opiekuńczych koncentruje się na sprawach jednego tylko, niewielkiego zespołu uczniów. Uczniowie mają wielu nauczycieli wychowawców, ale tylko do jednego z nich udają się z większością swoich problemów. Wychowawca reprezentuje wobec swojej klasy radę pedagogiczną szkoły, wobec zaś rady pedagogicznej — klasę. Jest rzecznikiem interesów uczniów wobec dyrekcji i nauczycieli, a rzecznikiem instytucji szkolnej wobec uczniów. Jest także opiekunem, powiernikiem, animatorem/' (Pokaźna część IV rozdziału poświęcona jest tym licznym rolom wychowawcy klasy)._