8 (1399)

Posługiwanie się skuteczną metodą, przystosowaną do ogólnych warunków poznania ludzkiego, jak też do specyficznych warunków poznania wynikających z jej przedmiotu, jest nieodzowne dla ekonomii politycznej, jak zresztą dla wszelkiej nauki.

Metoda ekonomii politycznej obejmuje trzy kolejno po sobie następujące postępowania badawcze. Są nimi: abstrakcja^ stopniowa konkre-tyzacja oraz ^weryfikacja. Abstrakcjkupoleeia na myślowym wyodrębnię-niu istotnych — tj. takich, któr.e_-W. określonych warunkach stale się po-wtarzają — elementójy—procesu gospodarczego i^stałycł^ związków (relacji) zachodzących między nimi. Rezultatem abstrakcji jest ustalenie naj-ogólniejszych'W danych warunkach elementów procesu gospodarczego oraz praw ekonomicznych. Stopniowa konkretyzacja otrzymanego rezultatu polega na uwzględnieniu coraz to bardziej szczegółowych elementów procesu gospodarczego i związków zachodzących między nimi. Następuje to drogą uwzględnienia elementów i związków, Ictóre powtarzają się tylko w bardziej specyficznych warunkach, czyli, jak powiadamy, elementów i związków mniej istotnych. Wreszcie, weryfikacja, czyli sprawdzenie, polega na porównaniu rezultatów, otrzymanych drogą stopniowej konkretyzacji, z konkretnym, rzeczywistym przebiegiem procesu gospodarczego, występującym w danych obserwowanych warunkach.

Wymienione trzy postępowania badawcze są wspólne wszystkim naukom teoretycznym zajmującym się procesami zachodzącymi w empirycznym świecie (tzn. świecie, który doświadczamy). Od doświadczenia, czyli praktyki, do abstrakcji, przez stopniową konkretyzację, z powrotem do doświadczenia, tj. do praktyki — taka jest droga wszelkiego poznania, które daje prawdziwą wiedzę ¹⁶.

Droga ta wyraża dialektyczny charakter procesu poznania. Myśl ludzka kształtuje się przez praktykę, w stałym ścieraniu się z obiektywnie istniejącym światem zewnętrznym. Z obiektywnego doświadczenia wyłania się abstrakcja — uproszczone odbicie świata zewnętrznego w myśli ludzkiej. Stopniowa konkretyzacja oraz weryfikacja prowadzą do po-

cych nią praw. Na temat roli metody w działaniu ludzkim w ogóle, a w badaniu naukowym w szczególności, zob. następujące prace Tadeusza Kotarbińskiego: O pojęciu metody, Warszawa 1957; Traktat o dobrej robocie, Łódź 1955, s. 87-89 i 189; Kurs logiki dla prawników, Warszawa 1953, s. 156 i nast.

¹⁶ Lenin charakteryzuje tę drogę w następujący sposób. „Myślenie wznosząc się od konkretu do abstraktu, nie oddala się — jeśli jest poprawne... — od prawdy, ale się do niej przybliża... Od żywego oglądu do myślenia abstrakcyjnego i od niego do praktyki — taka jest dialektyczna droga poznania prawdy, poznania realności obiektywnej”. (Zeszyty filozoficzne, Warszawa 1956, s. 144 - 145). W podobny sposób przedstawia drogę poznania rzeczywistości Mao Tse-tung. Składa się ona z trzech stadiów. Pierwsze — to percepcja, czyli zetknięcie się ze światem zewnętrznym, drugie — to rozumowe opracowanie (obejmuje ono zarówno abstrakcję, jak i stopniową konkretyzację według naszego ujęcia), które prowadzi do tzw. wiedzy racjonalnej, trzecie — to sprawdzenie w praktyce. (W sprawie praktyki, Dzieła wybrane, Warszawa 1953, t. I, s. 406 - 410).

95