8 (1571)

WPŁYW TELEWIZJI NA DZIECI I MŁODZIEŻ

LUCYNA KIRWIL Warszawa

clewizja to medium, z którego korzysta się zazwyczaj we własnym domu. Telewidz w każdej chwili może przerwać spoglądanie na ekran. Odbiór przekazu w domu jest więc regulowany przez samego widza lub jego rodzinę, a w instytucjach wychowujących dzieci i młodzież przez wychowawców, opiekunów, instruktorów. Mogłoby się wydawać, że zakres wpływu TV jest zależny od odbiorcy, a nic od TV. Praktyka wskazuje jednak, że teza taka byłaby dużym uproszczeniem. Programy TV nieraz bardzo silnie angażują widzów, szczególnie dzieci i młodzież, wywołując u nich pełną koncentrację na programie i niepodzielność uwagi.

Wpływ telewizji jest szczególnie znaczący, gdy widz jest młody, mało krytyczny, nie ma dostępu do innych źródeł wiedzy, innych wzorców wartości, konsumpcji czy stylów życia, nic styka się z oceną oglądanych treści. Odbiór programów telewizyjnych przez konkretnego widza zależy od jego wieku, doświadczenia, ukształtowanych już cech osobowości, postaw i wartości.

Korzystanie z telewizji ma charakter społeczny, izn. odbywa się przeważnie w środowisku rodzinnym. Rodzina może więc w znacznym stopniu wpływać na to, jakie programy TV oraz w jaki sposób dzieci i młodzież oglądają. Obserwacja funkcji, jaką pełni telewizor w domu, pokazuje jednak, żc rodzice często przekazują swoją funkcję wychowawcy właśnie temu medium. Zjawisko to zachodzi tym częściej, im rodzice utają mniej czasu, są /byt zajęci pracą zawodową i im niższy jest status społeczny rodziny.

Zakres wpływu telewizji na dzieci i młodzież

Programy telewizyjne mogą wpływać na młodych widzów zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Przykłady niektórych programów' edukacyjnych dla dzieci, jak np. „Ulica Sezamkowa*’, pokazują, że oglądanie TV może przynosić pozytywne efekty. Nie można jednak jednoznacznie rozstrzygać, czy samo oglądanie TV wpływa na dzieci i młodzież negatywnie bądź pozytywnie. Negatywne skutki mogą bowiem następować nic w wyniku kontaktu /. samym medium, ale w wyniku specyficznej selekcji programów określonej treści i cech formalnych programów prezentowanych w telewizji. Sposób tej selekcji jest w dużym stopniu zdeterminowany indywidualnymi właściwościami dziecka i zachowaniami jego na i bliższego otoczenia.

Rozważając, w jaki sposób telewizja wpływa na dzieci i młodzież wyróżnia się dwa główne stanowiska:

-    wg A. Bandury i L. Bcrkowitza ekranowe postacie stanowią wzór zachowań przejmowanych i później manifestowanych przez widzów'^{1 2}

-    wg Klappera²¹ głównym efektem oglądania TV jest wzmacnianie cech osobowości widza.

Psycholodzy i pedagodzy częściej przychylają się do pierwszego poglądu. Nakazują dzieciom i młodzieży umiarkowanie oraz selektywność w oglądaniu telewizji ze względu na możliwość wystąpienia ubocznych negatywnych skutków, jak: odrywanie się dzieci i młodzieży od rzeczywistości, niekorzystne zmiany w zachowaniu (drażliwość, agresywność, nadmierną seksualność, bierność społeczną).

Sposób oglądania telewizji przez dzieci i młodzież

Telewizja pełni dwie funkcje istotne z punktu widzenia pedagogiki: informacyjno-dydaktyczną i rozrywkową. Rozdzielanie tych funkcji jest sztuczne. Widzowic-dzicci (zwłaszcza małe) nic odróżniają programów edukacyjnych od rozrywkowych^{3 4 5}’. Wszystkie programy telewizyjne traktują jako rozrywkę, podczas gdy w rzeczywistości pełnią one dla nich funkcję edukacyjną.

Badania przeprowadzone w USA wykazały. żc:

czas poświęcany tygodniowo na ogłądu-

1

¹¹ A. Bandura. D. Ross, E. Ross: Imitation oj film mediaied aggressive models.,,Journal of Abnor-mal and Social Psycholog)'” 1963 nr 66; l. Berko-witz: Some aspects of observcd oggression. ..Journal of Personałity and Socia! Psycholog)'” 1965 nr 2.

2

' Cyt. za G. V. Coelho: Tefevision asa Teucher:

3

A research Mongruph. Rockvillc 1981 NIMH Mary

4

land.

5

Jw.