8 (1686)

Ilościowe klasyfikacje i typologie systemów kształcenia niepełnosprawnych

Wraz z przycichnięciem, choć nie zamilknięciem, sporów o to, czy niese-gregaeyjny system kształcenia należy upowszechniać, straciły na znaczeniu badania porównawcze, których głównym celem było rejestrowanie zalet lub wad tej formy edukacji niepełnosprawnych. Odkąd idea wspólnego nauczania odniosła ideologiczne zwycięstwo, a zatem co najmniej od czasu Deklaracji z Salamanki (1994), komparatyści specjalni skupili się na porównywaniu systemów kształcenia niepełnosprawnych ze względu na poziom segregacyjności. Segregacyjność definiuje się przy tym jako zmienną jedno- lub dwuwymiarową.

Do pierwszej grupy można zaliczyć dwa, bardzo popularne sposoby postępowania. Unia Europejska określa często poziom segregacyjności systemów szkolnych swoich krajów członkowskich przez procentowy udział uczniów niepełnosprawnych uczęszczających do szkół specjalnych (Europaische Gemeinschaften - Kommission. 1992). Z kolei Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organization for Economic Coope-ration and Development, OECD, 1995, s. 39) posługuje się w tym samym celu inną miarą i pyta, jaki odsetek populacji wszystkich uczniów uczęszcza do szkół specjalnych.

Oba te sposoby porównywania poziomu segracyjności systemów kształcenia niepełnosprawnych obarczone są poważnymi wadami. W pierwszym przypadku źródłem słabości jest to, że poszczególne kraje definiują populację uczniów niepełnosprawnych według odmiennych kryteriów, a w kon-sekwem-ji różna jest jej liczebność. Skala rozbieżności jest przy tym ogromna, gdyż we Włoszech za niepełnosprawnych uważany jest tylko 1% uczniów, a w Finlandii aż 17%. Pomijając w tym miejscu, skądinąd bardzo istotne dla pedagogiki, źródła i następstwa tych rozbieżności, trzeba •twierdzić, że definiowanie segracyjności systemów za pomocą odsetka uczniów niepełnosprawnych w szkołach specjalnych prowadzi do porównywana tego, co w istocie jest nieporównywalne. Z kolei słabość procedury OECD polega przede wszystkim na tym. że nie dostarcza ona żadnych informacji o liczbie dzieci niepełnosprawnych, które uczą się w systemie mesegregacyjnym.

Próbą odpowiedzi na wady obu omawianych procedur badawczych jest typologia opracowana przez Edukacyjną Sieć Informacji we Wspólnocie Eun^wjskiej (The Education Information NetWork in European Commu-U nity. EURiDiCE) i używana w jej raportach. EURIDICE (2000) wyróżnia

trzy typy systemów kształcenia niepełnosprawnych. Typy te zostały wyodrębnione w wyniku skrzyżowania dwóch skategoryzowanych zmiennych: odsetka dzieci kształconych w szkolnictwie specjalnym oraz odsetka dzieci uznawanych za niepełnosprawne (posiadających specjalne potrzeby edukacyjne).

Tab. 1.1 Sposoby porównywania poziomu segregacyjności systemów kształcenia niepełnosprawnych
	Unia Europejska	Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
Sposób porównania	Odsetek uczniów niepełnosprawnych uczęszczających do szkół specjalnych	Uczniowie szkół specjalnych jako odsetek wszystkich uczniów
Wada	Brak informacji, jaki odsetek	Brak informacji o liczbie uczniów
	wszystkich uczniów stanowią	niepełnosprawnych kształconych
	niepełnosprawni	w sposób niesegregacyjny

| W typie pierwszym, określanym jako jednosystemowy {one-trach), mieszczą się kraje, w których nie więcej niż 1% uczniów kształci się w systemie segregacyjnym, a zarazem nie więcej niż 2% uczniów uznawanych jest za niepełnosprawnych.

•    Jego przeciwieństwem jest typ zwany dwusystemowym {two-track). Obejmuje on kraje, w których drogi edukacyjne dzieci sprawnych i niepełnosprawnych są wyraźnie rozdzielone. W krajach tych ponad 3% populacji uczniów klasyfikowanych jest jako niepełnosprawni i prawie cała ta grupa uczęszcza do szkół i klas specjalnych.

•    Trzeci wreszcie typ, tzw. multisystemowy (multi-track) lokuje się między dwoma powyższymi, skrajnymi opcjami. Charakteryzuje się on tym, że spośród znacznego odsetka dzieci niepełnosprawnych tylko część kształcona jest w systemie segregacyjnym (między 1% a 3% całej populacji).

Ten sposób podziału narodowych systemów kształcenia niepełnosprawnych zyskał znaczną popularność i jest używany przez wielu badaczy (np. Pijl, Meijer, 1991; Vislie, 2003).

Typologia EURIDICE, chociaż posiada większe walory poznawcze niż jednowymiarowe sposoby porównywania, także nie jest wolna od słabości. 19