8 (383)

22 Mikroekonomia

abstrakcyjnych pojęć, które wyrażają ogólne właściwości, wspólne elementom procesu gospodarczego. Pojęcia te, określamy mianem kategorii ekonomicznych. Do najważniejszych z nich należą takie, jak: praca, wymiana, towar, cena, podaż, popyt, rzadkość, użyteczność, wartość itp^{1 2}. W obrębie ekonomii, kategorie te są jednoznacznie interpretowane. Dlatego też ich poznanie i prawidłowe posługiwanie się nimi jest niezbędne każdemu ekonomiście. Autorzy Słownika pojęć ekonomicznych słusznie zaznaczyli: „Ekonomia zachodnia (i amerykański żargon ekonomiczny...), przez lata uformował precyzyjnie zdefiniowaną terminologię. (...) Słowa używane w tekście ekonomicznym są precyzyjnie zdefiniowane i tracą wielokrotne znaczenie lub znaczenie jakie nabyły w języku potocznym. Bez sprecyzowanego żargonu technicznego naukowa dyskusja byłaby niemożliwa.

Przez pięćdziesiąt lat Polska była oderwana od świata zachodniego. Specjalnie odbiło się to w rozwoju nauki ekonomii i zarządzania, ponieważ władza komunistów polegała częściowo na utrzymaniu pojęcia zastępczej nauki ekonomii. Nauka i język ekonomii i zarządzania posiadały znaczenie polityczne i ideologiczne. To i izolacja od aktywnego nurtu nauki ekonomii, spowodowało, że język polski pozostał w tyle w kształtowaniu pojęć technicznych. Aktywny udział w głównych nurtach nauki wyrabia wspólną kulturę wśród specjalistów nadając ich technicznym zwrotom właściwe znaczenie. (...) Rozumienie pojęć ekonomii przez obywateli jest równie ważne jak i przez ekonomistów. Podejmując codzienne decyzje ekonomiczne, obywatel ma wpływ na przyszłość gospodarki"¹².

Zatem, aby móc poznawać ekonomię i być ekonomistą, należy opanować niezbędny zasób pojęć i kategorii wchodzących w skład języka tej nauki. Trzeba też zaznaczyć, że powrót rodzimej ekonomii do głównego nurtu powoduje, iż włączyła się ona w swoisty proces unifikacji języka ekonomii, gdzie coraz częściej operuje się anglo-amerykańskim żargonem ekonomicznym.

Ekonomia bada i ustala pewne relacje, stale powtarzające się w określonych warunkach, zachodzące między kategoriami ekonomicznymi i określa je mianem praw ekonomii. W ten sposób prawidłowości zachodzące w realnym procesie gospodarczym ujmuje się jako abstrakcyjne relacje między kategoriami ekonomicznymi. Prawa te mają charakter obiektywny, czyli działają niezależnie od woli ludzkiej. Są one także statystyczne, tzn. że sprawdzają się w masowej skali, ale niekoniecznie w konkretnym przypadku. Kolejną cechą praw ekonomicznych jest ich historyzm, czyli ich występowanie (aktualność) może być uniwersalne (działają we wszystkich formacjach ekonomicznych) lub ograniczone (dla jednej lub więcej formacji lub dla etapu jej rozwoju).

Wreszcie otrzymane w ten sposób abstrakcyjne prawa zostają powiązane w pewne logiczne systemy wiedzy, które określa się mianem teorii ekonomicznych, te zaś mają przedstawiać uproszczony, teoretyczny obraz przebiegu procesu gospodarowania, przy założeniu pewnych warunków. Właśnie ze względu na występowanie tych założeń, a priori upraszczających obraz rzeczywistości, mówi się, że dla potrzeb poznania naukowego tworzymy teoretyczne modele ekonomiczne³. Różnią się one między sobą stopniem złożoności i poziomem agregacji. Konieczna jest więc kolejna faza procesu poznania, czyli stopniowa konkretyzacja (etapowe usuwanie założeń wstępnych), która umożliwia wzbogacenie modelu i w efekcie zbliżenie się do rzeczywistości, czyli przejście do fazy weryfikacji (porównania teorii z praktyką).

W procesie poznania naukowego możemy stosować różne metody weryfikacji, najczęściej jednak są to: metoda statystyczna, historyczna i eksperymentalna.

Szczególnego znaczenia, w trybie postępowania badawczego, nabiera stosowanie określonych sposobów wnioskowania. Tu możemy wyróżnić trzy takie podstawowe sposoby: dedukcję, indukcję i redukcję. Indukcja polega na wyprowadzaniu wniosków ogólnych z szeregu pojedynczych przypadków (przesłanek) będących szczególnymi przypadkami tych wniosków. Dedukcja oznacza proces wyciągania wniosków szczegółowych z ogólnych przesłanek. Redukcja z kolei, to uzasadnianie przesłanek na podstawie wynikających z nich wniosków.

Pomiędzy teorią ekonomii i praktyką gospodarczą istnieje ścisła współzależność. Teoria odkiywa prawa ekonomiczne - tworzy modele, które pozwalają ocenić, jaki przebieg mają i będą miały zjawiska gospodarcze. W ten sposób dostarcza informacji kierownikom życia gospodarczego, jak sterować polityką gospodarczą, aby uzyskać optymalne wyniki. Zależność taką można przedstawić w sposób schematyczny (rys. 3).

Jak wynika z zamieszczonego niżej schematu, żadna ze składowych nie może istnieć odrębnie. Praktyka gospodarcza dostarcza materiału empirycznego ekonomii i jej naukom pomocniczym. Zebrany materiał poddany jest przemyśleniu (abstrakcji - analiza, synteza, wnioskowanie), w wyniku której tworzone są modele (teorie) ekonomiczne. Podlegają one ciągłemu odnoszeniu do rzeczywistości i uaktualnianiu. Sformułowane na takiej podstawie metodologicznej prawa ekonomiczne i prognozy wykorzystywane są w racjonalnej polityce ekonomicznej. Ta z kolei, także musi ciągle weryfikować się w odniesieniach do praktyki gospodarczej.

1

   Wiele podstawowych kategorii zamieszczono w Podręcznym słowniczku podstawowych pojęć ekonomicznych, załączonym do opracowania: Z. Gazda, Wprowadzenie do ekonomii. WSEiA, Kielce 1999.

2

   A. Błaszczyński, J i J. Stygares, Słownik pojęć ekonomicznych. Glossary of Economic Terms. Kraków 1995, s. 14-15.

3

W modelowaniu ekonomicznym bardzo pomocne są narzędzia wypracowane przez nauki pomocnicze ekonomii.