90 91 (14)

Wzrost ciała może być prawidłowy, olbrzymi lub karłowaty. Prawidłowy wzrost dorosłego mężczyzny wynosi średnio 168 cm, dorosłej kobiety 158 cm. Wzrost przekraczający te wymiary jest duży, niższy od nich — mały. Wzrost mniejszy niż 125 cm nazywa się wzrostem karłowatym, a takie osoby karłami, wzrost zaś przekraczający 190 cm — wzrostem olbrzymim (gigantismus))

Olbrzymiwzrost (ryc. 30) zależy od nadmiernego wydzielania hormonu wzrostu przez komórki kwasochłonne przedniego płata przysadki w okresie wzrastania, w którym są czynne chrząstki nasad długich kości. Nadczynność hormonalna przysadki wywołująca olbrzymi wzrost najczęściej zależy od gruczolaka kwasochłonnego usadowionego w przednim piacie przysadki.

Ryć. 30. Olbrzym przysadkowy: 35-letni mężczyzna wzrostu 242 cm, rosnący nadal: obok mężczyzna normalnego wzrostu 174 cm.

W przypadkach olbrzymiego wzrostu nie skojarzonego z niedoczynnością hormonalną jąder, z tzw. eunuchoidyzmem, wzajemny stosunek między wymiarem od spojenia łonowego do podeszew a wymiarem od szczytu głowy do spojenia łonowego jest zbliżony do stosunku prawidłowego, w przypadkach zaś olbrzymiego wzrostu skojarzonego z eunuchoidyzmem dolny wymiar jest większy od górnego. Kości w olbrzymim wzroście są długie, lecz nie grube. W późniejszych okresach rozwija się skrzywienie kręgosłupa ku tyłowi oraz boczne, wskutek czego wzrost się zmniejsza. Kolana nieraz są koślawe (genua miga).

Wzrost karłowaty często zależy od niedoczynności przedniego płata przysadki (nanosomia pituitaria). Ta postać karłowatości (ryc. 31) objawia się zahamowaniem wzrastania długich kości skojarzonym z prawidłowym rozwojem psychicznym, dziecięcymi proporcjami ciała odpowiednio do wieku, w którym wzrastanie zostało zahamowane, niedorozwojem płciowym i wyglądem starczym (przedwczesna starość, progeria).

Wzrost karłowaty może powstawać także na tle zaburzeń czynnościowych innych gruczołów wydzielania wewnętrznego, niedorozwoju chrząstek nasad długich kości, zaburzeń przemiany materii, chorób wyniszczających w dzieciństwie, ustawicznego niedożywiania w tym okresie życia.

O

Ryc. 31. Karłowatość przysadkowa u 11-lctniego chłopca (wzrost 87 cm). Obok chłopca prawidłowo rozwinięta dziewczynka.

Wzrost mierzy się za pomocą wzrostomierza rano, ponieważ ku wieczorowi jest on niższy o 1—4 cm wskutek spłaszczenia tarcz międzykręgowych pod wpływem przeważnie pionowej pozycji człowieka w ciągu dnia. Prócz wzrostu ciała zwraca się uwagę na wzajemny stosunek poszczególnych wymiarów ciała. Mianowicie oznacza się:

1)    wzajemny stosunek między wymiarem od szczytu czaszki do spojenia łonowego (górny wymiar pionowy) a wymiarem od spojenia łonowego do podeszew (dolny wymiar pionowy) oraz

2)    wzajemny stosunek między wzrostem ciała a odległością między końcami palców bocznie wyciągniętych rąk (rozpiętość ramion).

Zachowanie się tych wartości u osób zdrowych w zależności od wieku oraz rozpiętości ramion przedstawiam w tab. 1 (str. 92).

Z tabeli 1 wynika, że w pierwszych latach życia u osób zdrowych górny wymiar pionowy przewyższa dolny, od szóstego roku życia wymiary te wyrównują się, a po 10 roku życia aż do końca wzrastania dolny wymiar jest nieco wyższy.