93 (139)

93

w takim miejscu czaszy kulistej, w którym promień czas2y jest w położeniu pionowym, a płaszczyzna styczna do krzywizny w środkowym punkcie pęcherzyka - w poziomie. Punkt ten nosi nazwę punktu głównego libeli, a płaszczyzna styczna do powierzchni w punkcie głównym nazywa się płaszczyzną główną libeli. Libela okrągła służy do poziomowania płaszczyzny, na której ją ustawimy. W tym celu podstawa obudowy libeli musi być równoległa do jej płaszczyzny głównej. Do doprowadzania obu płaszczyzn do równoległości służą trzy śrubki rektyfikacyjne libeli (rys. 3.20b), pozwalające na zmianę położenia libeli w obudowie. Libele pudełkowe są mało dokładne i służą głównie do przybliżonego układania płaszczyzn lub prostych w położeniu poziomym.

Libela rurkowa jest to szklana rurka tak oszlifowana, że jej wewnętrzna górna powierzchnia w przekroju podłużnym jest wycinkiem łuku kołowego. Na górnej powierzchni rurki jest naniesiona podziałka z zaznaczonym punktem. Punkt ten nosi nazwę punktu głównego libeli, a styczna do łuku w tym punkcie nazywa się osią libeli. Libela rurkowa o oszlifowanej dolnej i górnej ściance wewnętrznej nosi nazwę libeli rewersyjnej. Na górnej powierzchni libeli umieszczony jest podział.

W libelach instrumentów geodezyjnych najczęściej stosuje się podział przerywany lub libele bez podziału, w razie stosowania tak zwanego koincydencyjnego systemu obserwacji wskazań libeli. Szklana rurka libeli jest osadzona w metalowej oprawie zaopatrzonej w śrubki rektyfikacyjne, pozwalające na równoległe ustawienie osi libeli do płaszczyzny podstawy obudowy. Wyróżnia się trzy typy libel rurkowych, zależnie od ich przeznaczenia: libele stolikowe, nasadkowe i stałe.

Libele: stolikowa i nasadkowa są osadzone w specjalnych oprawach (iys. 3.21) i służą do poziomego układania płaszczyzn lub linii prostych (łaty do pomiaru długości, lunety niwelatora, osi obrotu lunety w teodolicie, płaszczyzny stolika mierniczego), natomiast libela stała jest trwale umieszczona w instrumencie geodezyjnym. Zdolność reagowania pęcherzyka na pochylanie libeli jest zależna od długości promienia jej krzywizny. Kąt ©, o jaki należy wychylić oś libeli, aby pęcherzyk przesunął się o jedną działkę podziału, nazywa się przewagą libeli i stanowi wartość kątową jednej działki (kąt środkowy), (iys. 3.2lb). Przewagę libeli wyrażoną w sekundach określa wzór:

co" = |p”    (3.13)

gdzie: d - długość najmniejszej działki libeli, najczęściej = 2 mm,

R - promień krzywizny łuku libeli,

p" -jednostka miary łukowej kąta wyrażona w sekundach (p" = 206 265"; p^cc = 636 620^cc).