93 (151)

96

Białka błonowe

Zawartość białek w błonach może wahać się w granicach od około 25% (błony neuronów) do około 75% (wewnętrzne błony mitochondriów i chloroplastów).

Białka błonowe dzielimy na dwie grupy:

□    Białka powierzchniowe (peryferyczne), które można usunąć łatwo z błony, nie naruszając struktury dwuwarstwy lipidowej. Najczęściej są związane wiązaniami niekowalencyjnymi z fragmentami białek integralnych (rys. 62.).

□    Białka integralne, których cząsteczki są trwale związane z błoną. Białka te mogą być zbudowane z łańcucha poli-peptydowego, który posiada:

O na jednym końcu sekwencje hydrofobowe, pozwalające na zakotwiczenie w błonie;

0    lub dwa końce hydrofilowe i środek hydrofobowy, pozwalające przeniknąć przez całą błonę, np. glikoforyna — białko błon erytrocytów.

Białka błonowe pełnią różnorodne funkcje, m.in.:

□    tworzą kanały błonowe, przez które przedostają się liczne cząsteczki polarne (rys. 65.);

□    wzmacniają błonę, czyniąc ją odporną na bodźce mechaniczne, np. spektryna znajdująca się w błonie komórkowej erytrocytów, pozwalająca im przetrwać bez uszkodzeń podczas wielokrotnego przeciskania przez wąskie naczynia włosowate;

□    biorą udział w rozpoznawaniu się komórek;

□    są receptorami komórkowymi - rozpoznają różne substancje

1    łączą się z nimi, co umożliwia komórce reakcje na ich obecność.

Właściwości błon biologicznych

Są strukturami dynamicznymi, zmieniającymi się w czasie. Płynny charakter dwuwarstwy lipidowej powoduje, że zanurzone w niej białka mogą również przesuwać się po powierzchni błony - stąd obecnie przyjęty płynnomozaikowy model budowy błony (S. J. Singer, G. L. Nicolson — 1972 r.).