94 95 (13)

94 2. Wyobraźnia

6. Będę dziś czuł się szczęśliwy i zadowolony.

5. Dziś mnie nic nie zdenerwuje.

4. Dziś moje zmysły będą wyostrzone.

3. Dziś będę widział i słyszał lepiej.

2. Poczuję się wypoczęty i rześki.

1. Moje oczy są otwarte" i budzę się.

W przedstawionym przykładzie wykorzystano wyobrażenia do uzyskania lepszego nastroju i zniesienia napięcia. Dzięki nim można było ułożyć osobiste plany i określić sposoby realizacji tych planów. Jednakże możliwości zastosowania tej techniki są znacznie szersze. Można ją np. stosować w trakcie zdobywania umiejętności sensomotorycznych. Jako przykład możemy przytoczyć badania, w których stwierdzono, że łucznicy, którzy trenowali w wyobraźni, uzyskiwali znacznie lepsze wyniki aniżeli ci, którzy takich możliwości nie mieli. Na zakończenie tych uwag trzeba poczynić jedno istotne zastrzeżenie — wykonywanie różnych czynności w wyobraźni nie może zastępować wykonywania tych czynności w rzeczywistości. Wyobraźnia we wszystkich wymienionych wyżej przypadkach traktowana była jako przygotowanie do rzeczywistego działania, a nigdy nie była jego surogatem.

Literatura zalecana

Andrzej Nowak w artykule zamieszczonym w 1986 roku w „Przeglądzie Psy-etiologicznym" (XXIX. s. 673-703) omawia liczne eksperymenty związane z przetwarzaniem informacji w wyobraźni. Jego książka Wyobrażeniowe mechanizmu przetwarzania informacji: myślenie przestrzenne zawiera zarówno prezentację głównych stanowisk teoretycznych, jak też wyniki jego własnych badań empirycznych YV skrypcie Uwaga i pamięć pod redakcją Z. Romana, wydanym w 1991 roku przez Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Nowak po raz kolejny omawia „przestrzenne mechanizmy przetwarzania informacji". Raz jeszcze z „przestrzeń- i nymi mechanizmami przetwarzania informacji" w wydaniu tego samego autora spotykamy się w zbiorze prac Psychologia i poznanie (PWN, 1992, s. 100-125) pod redakcją Materskiej i Tyszki. Krytyczna analiza Paivia koncepcji podwójnego kodowania przedstawiona jest w moim artykule O wiedzy pod mi cl u działającego, o-publikowanym w 1992 roku w „Prakseologii" (nr 114-115, s. 7-42). Osoby zainteresowane funkcjonalnym zróżnicowaniem półkul mózgowych zachęcam do sięgnięcia po książkę Mroziaka Równoważność i asymetria funkcjonalna półkul mózgowych (wydawnictwo Wydziału Psychologii UW. 1992). Praca Mroziaka prezentuje jego własne badania empiryczne. Natomiast „ujęcie podręcznikowe" funkcji prawej i lewej półkuli mózgu zawarte jest w pracy I.indsaya i Normana Procesy przetwarzania informacji u człowieka ( PWN, 1984) oraz w rozdziale pióra Budohoś-kiej i Grabowskiej pt. „Organizacja niektórych czynności psychicznych w mózgu: asymetria półkulowa", zamieszczonym w podręczniku pod redakcją T. Tomaszewskiego Psydwiogia ogólna, t. 3 (Wydawnictwo Naukowe lHVN, 1992, s. 268-316).

Wykorzystanie wyobraźni do celów psychoterapeutycznych i psychokorekcyjnych omawia F. J. Paul-Cavallier w pracy 'Wizualizacja (Rcbis, 1992). Autor przedstawia w niej zarówno pewien system terapeutyczny, w ramach którego wykorzystuje się wyobraźnię, jak i wiele rozmaitych ćwiczeń praktycznych.

3. UWAGA

3.1. Funkcje uwagi

Spróbuj wyliczyć wszystkie bodźce, jakie odbierasz podczas czytania tego tekstu. Oprócz słów napisanych na kartkach tej książki widzisz zapewne papier, na którym zostały one wydrukowane, jego fakturę, widzisz uwagi zrobione na marginesach przez poprzednich czytelników, widzisz wreszcie powierzchnię stołu, na którym leży książka. Kątem oka widzisz słońce wpadające do czytelni, a także atrakcyjną sąsiadkę lub sąsiada siedzących obok. Ale to nie wszystko. Docierają do ciebie liczne bodźce słuchowe. Słyszysz hałas z ulicy, śpiewające ptaki, wzdychanie innych czytelników czy wreszcie miarowy oddech kogoś za tobą, kto zasnął znużony lekturą. Krzesło, na którym siedzisz, u-wicra cię niemiłosiernie w plecy, palcami natomiast odczuwasz gładkość długopisu trzymanego w ręku. Wreszcie, dochodzą do ciebie zapachy ze znajdującego się w pobliżu czytelni barku kawowego. To jeszcze nie wszystko. W trakcie lektury przychodzą ci różne myśli do głowy. Zastanawiasz się, czy warto iść na wykład w piątek, co kupić na kolację, a jednocześnie odczuwasz ukłucie lęku, kiedy przypomnisz sobie, ze bliska ci osoba ma iść w tym tygodniu do szpitala.

Przedstaw ione wyżej wyliczenie jest z pewnością niepełne. Pominięto w nim, na przykład, wszystkie myśli związane z analizą czytanego tekstu, różne — mniej lub bardziej przypadkowe — treści pamięciowe, które się z tekstem kojarzą, czy oczekiwania dotyczące tego, co będzie za chwilę. Jak nasz biedny umysł może radzić sobie z tym wszystkim? Gdyby każdy z wymienionych bodźców był przetwarzany w sposób pełny i dokładny, nie bylibyśmy zdolni do zrobienia czegokolwiek, ponieważ zbyt wiele informacji musielibyśmy analizować, a w naszych działaniach musielibyśmy zmierzać do wiciu różnych, a czasami nawet wykluczających się celów. To, że tak się nie dzieje, ze informacje docierające do naszej świadomości oraz wykonywane przez nas działania podlegają selekcji, zawdzięczamy mechanizmom uwagi. Uwaga jest odpowiedzialna za procesy selekcji: przedmiotem kontrowersji jest już to, co podlega selekcji. Jedna grupa koncepcji przyjmuje, że selekcji podlegają informacje docierające do człowieka, druga natomiast — że selekcjonowane są tendencje do działania albo